អ្នកប្រវត្តិប្រតិសាស្ត្រ និងអ្នកវិភាគបញ្ហាសង្គមហាក់មានការមើលឃើញ ប្រហាក់ប្រហែលគ្នាពីការបាត់បង់ដែនដីព្រៃនគរ និងតំបន់មួយចំនួនទៀតទៅអាណ្ណាម។ ពួកគាត់បានហៅការគ្រប់គ្រងទឹកដីដោយ ព្រះបាទជ័យជេដ្ឋាទី ២ ពីឆ្នាំ ១៦១៨-១៦២២ ថា ជារជ្ជកាលមួយដែលកម្ពុជារងឥទិ្ធ ពលជាខ្លាំងពីប្រទេសសៀម។
ដោយមិនចង់អោយប្រទេសបន្តរណបសៀមព្រះបាទជ័យជេដ្ឋាទី២ បានកាត់ផ្ដាច់វប្បធម៌និងឥទិ្ធពលពីប្រទេសសៀម ដោយចងមេត្រីភាពស្អិត រមួតជាមួយអាណ្ណាម។ ព្រះអង្គបានទទួលយកនារីម្នាក់ជាកូនស្ដេចអាណ្ណាម ធ្វើជាភរិយា។
ការចងសម្ព័ន្ធភាពសាច់ឈាមនេះហើយ បានក្លាយជាមនោសញ្ចេតនាយ៉ាងប្រពៃជាមួយអាណ្ណម។ ដោយមនោសញ្ចេតនានេះ អាណ្ណាមបានសុំខ្ចីដីខ្មែរនៅតំបន់មួយចំនួន ហើយរហូតខ្មែរទាមទារវិញលែងបាន។ តើនេះ ជាកំហុសដោយចេតនាឬអចេតនា របស់ព្រះបាទជ័យជេដ្ឋាទី២?
សូមស្ដាប់អធិប្បាយរបស់ កញ្ញា ជុំ ជោគជាតា ដូចតទៅ!
ព្រះបាទជ័យជេដ្ឋាទី២ បានឡើងសោយរាជ្យនៅ គ.ស ១៦១៨ ដោយមានព្រះនាមសំរាប់រាជ្យថា សម្ដេចព្រះរាជឳង្ការព្រះជ័យជេដ្ឋាធិរាជរាមាធិបតី។ អ្នកប្រវត្តិសាស្ដ្រនិយមហៅព្រះអង្គថា ព្រះជ័យជេដ្ឋាទី២ ។
ព្រះបាទ ជ័យជេដ្ឋាទី២ ទ្រង់បានបោះបង់ចោលនូវទំនៀមទម្លាប់របស់សៀម ហើយលើកយកទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរមកជំនួសវិញ ដើម្បីបង្ហាញឲ្យសៀមឃើញថា ព្រះអង្គមិនទទួលស្គាល់នូវអំណាចរបស់សៀមមកលើប្រទេសខ្មែរទេ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ ព្រះអង្គធ្លាប់បានដឹកនាំទ័ពផ្ទាល់វាយនគរសៀម។
ទំនងចង់ពង្រឹងអំណាច ព្រះបាទជ័យជេដ្ឋាទី២ ក៏បានទទួលយកបុត្រីស្ដេចអាណ្ណាម ធ្វើជាព្រះជាយា ហើយលើកអ្នកអង្គចូវ ឲ្យឡើងជាអគ្គមហេសី ។ ក្សត្រីយ៍អង្គនេះ មានសម្ពស្សល្អណាស់ ហើយចេះធ្វើអោយព្រះរាជាស្រឡាញ់និងស្ដាប់បង្គាប់។ គេបានចាត់ទុកទំនាក់ទំនងរវាងព្រះរាជាអាណ្ណាមជាមួយព្រះរាជាកម្ពុជាចាប់ផ្ដើមកើនឡើងត្រឹមពេលដែលក្សត្រីយ៍រូបនេះ យាងមកដល់ព្រះរាជវាំងកម្ពុជា ។
ព្រះអង្គមានបុត្រីមួយអង្គជាមួយស្ដេចស្រីអង្គចូវ ។ ព្រះអង្គទ្រង់លើកអ្នកអង្គចូវ ព្រះរាជបុត្រីអាណ្ណាមឲ្យឡើងជាអគ្គមហេសី។ នេះបើតាមសៀវភៅប្រវត្តិសាស្រ្ដ ប្រទេសកម្ពុជា និពន្ធដោយ លោក អាដេម៉ារ ឡឺក្លែរ អតីតរ៉េស៊ីដង់បារាំងប្រចាំនៅកម្ពុជា។
នៅក្នុងបទសម្ភាស ជាមួយវិទ្យុស្ត្រី កាលពីថ្មីៗ លោកសាស្ត្រាចារ្យ ប្រវត្តិសាស្ត្រ សំបូរ មាណ្ណារ៉ា នៅតែអោយតម្លៃខ្ពស់ ចំពោះព្រះបានជ័យជេដ្ឋាទី២ក្នុងការគ្រប់គ្រង ដែនដី បើទោះជាព្រះអង្គមានមនោសញ្ចេតនាស៊ីជម្រៅជាមួយអាណ្ណាម តាមរយៈការភ្ជាប់សាច់ឈាមក៏ដោយ។លោកពន្យល់ថា ការបាត់បង់ដីកំពង់ក្របី ដីព្រៃនគរ ឬតំបន់មួយចំនួន ដែលលោកថាព្រះអង្គក៏បានទាមទារយកវិញដែរ។ ករណីបាត់ដីទាំងនេះ តាមលោកសាស្ត្រាចារ្យ គឺមកពីការ ប្រើមនោសញ្ចេតនា ដោយមិនបានគិតច្រើនពីហានិភ័យទៅថ្ងៃមុខ។ តែលោក បញ្ជាក់ថា ព្រះបាទជ័យជេដ្ឋាទី២ មិនបានចុះព្រះហត្ថលេខាលើលិខិតស្នាមជាតាក់តាងពីការកាត់ដីទៅអាណ្ណាមនោះទេ។
ទំនាក់ទំនងជាមួយអណ្ណាម
តាមសៀវភៅប្រវត្តិសាស្ត្រគឺនៅ គ. ស ១៦២៣ គណៈបេសកម្មទូតអណ្ណាមមួយ ត្រូវបានបញ្ជូនមកក្រុងឧដុង្គ ក្នុងគោលបំណងសូមព្រះរាជាខ្មែរអនុ ញ្ញាតឲ្យអាណ្ណាម បង្កើតគ្រឹះស្ថានជំនួញនៅខាងត្បូងប្រទេសខ្មែរ គឺនៅត្រង់តំបន់ព្រៃនគរ កំពង់ក្របី ព្រមទាំងសូមអនុញ្ញាតឲ្យមានសិទ្ធិកាន់កាប់ក្រសួងគយនៅតំបន់នោះផង។
ស្ថានការណ៍ក្នុងប្រទេសសម្ព័ន្ធមិត្តជាមួយក្រុងវេ ការយោគយល់ដល់អង្គមហេសីទាំងនេះហើយជាកត្តាជម្រុញឲ្យព្រះបាទ ជ័យជេដ្ឋាទី២ ទ្រង់អនុញ្ញាតយល់ព្រមតាមសេចក្ដីស្នើសុំរបស់គេ។ ចំពោះរឿងនេះ អ្នកប្រវត្តិសាស្ដ្របរទេសខ្លះយល់ឃើញថា :”ជាការវាយដណ្ដើមយកមណ្ឌលពាណិជ្ជកម្មមួយរបស់ខ្មែរដោយលាក់មុខ”។ ចាប់តាំងពីពេលនោះមក ហើយដោយមានការលើកទឹកចិត្តពីព្រះចៅក្រុងវេ ផង ជនជាតិអាណ្ណាមបានដឹកកូនជញ្ជូនចៅ បបួលគ្នាចូលទៅក្នុងទឹកដីខ្មែរ កាន់តែច្រើនឡើងៗ។ បន្ទាប់មកទៀត ដោយយកលេសថា ដើម្បីជួយអាជ្ញាធរខ្មែររក្សាសន្ដិសុខឲ្យមានប្រសិទ្ធិភាព ព្រះចៅក្រុង វេ នៃនគរអាណ្ណាមទ្រង់បានបញ្ជូនមេទ័ពម្នាក់ឲ្យទៅឈរនៅតំបន់នោះទៀត។ នេះជាស្ថានការណ៍មួយ បញ្ជាក់ពីអាណ្ណាមចិញ្ចឹមចិត្តយកដីកម្ពុជា។
លោកបណ្ឌិត មាស នី អ្នកស្រាវជ្រាវ និងអ្នកវិភាគសង្គម យល់ស្របតិចតួចតាមការបកស្រាយរបស់លោក សាស្ត្រាចារ្យសំបូរម៉ាណារ៉ា ។ តែយ៉ាងណា លោកបណ្ឌិត យល់ឃើញថា ទោះជា អោយអាណ្ណាមខ្ចី ក៏ដោយ គឺជាកំហុសដោយចេតនា របស់ព្រះបាទជ័យជេដ្ឋាទី២។ លោកថា ករណីមនោសញ្ចេតនា មិនមានតែសម្រាប់ ស្ដេចជ័យជេដ្ឋានោះទេ គឺមានជាហូរហែរៀងមក។ តែយ៉ាងណា ទាំងសាស្ត្រាចារ្យប្រវត្តិសាស្ត្រសំបូរ មាណ្ណារ៉ា និង អ្នកស្រាវជ្រាវ បញ្ហាសង្គម លោកបណ្ឌិតមាសនី បានផ្ដល់អនុសាសន៍ដល់ មនុស្សខ្មែរជំនាន់ ក្រោយគឺត្រូវ មានសក្ដានុពល ខ្ពស់ចំពោះការការពារដែនដីកម្ពុជា អោយមានភាពរឹងមាំ ដោយគិតពីទស្សនៈជាតិ ជាធំ៕
