ពលរដ្ឋនៅភូមិក្រាំងលាវ ស្រុករលាប្អៀរ ខេត្តកំពង់ឆ្នាំ បានចូលរួមកែប្រែចំណុចប្រវត្តិសាស្ត្រមួយនៅសម័យអាណានិគមបារាំង។ ប្រជាជនភូមិនេះ បានងើបបះបោរ ប្រឆាំងរដ្ឋអំណាចរបស់បារាំងដែលគាបសង្កត់ជិះជាន់រាស្ត្រយ៉ាងខ្លាំង។អ្នកស្រុកបានផ្ទុះបាតុកម្មព្រមៗគ្នា រហូតមានកំហឹង ដេញពួកបារាំងចេញពីស្រុកនេះបានទៀតផង បន្ទាប់ពីសម្លាប់លោក បាដេស ជារេស៊ីដង់នៅខេត្តកំពង់ឆ្នាំង។
ព្រឹត្តិការណ៍នេះកើតឡើងនៅថ្ងៃ ១៨ មេសា ឆ្នាំ ១៩២៥ ដោយបានបន្សល់ទុកនូវ អនុស្សាវរីយ៍ដ៏ជូរចត់មួយដែរ ដល់អ្នកស្រុកក្រាំងលាវ។ ភ្លាមៗនោះ បារាំងបានកែប្រែឈ្មោះ ភូមិក្រាំងលាវ ទៅជាភូមិតិរច្ឆាន ជាពាក្យអសោចបំផុត។
ភូមិតិរច្ឆាន គឺជាចំណងដៃ ដល់អ្នកស្រុកក្រាំងលាវ បន្ទាប់ពីបានសម្លាប់បាដេសម្នាក់នោះមក។ ភូមិតិរច្ឆាន គឺជាកេរមត៌ក របស់អាណានិគមបារាំងសេស បន្ទាប់ពីបានចូលមកដាក់ការត្រួតត្រាលើប្រជាជនខ្មែរ នៅពាក់កណ្ដាលទី១នៃសតវត្សទី២០។ នេះជាការចូលរួមចំណែកមួយជាប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់ពលរដ្ឋខ្មែរ។
លោកសាស្ត្រាចារ្យប្រវត្តិសាស្ត្រ សំបូរ ម៉ាណ្ណារ៉ា ដែលបានផ្ដល់បទសម្ភាសន៍ជាមួយវិទ្យុស្ត្រីទាក់ទិនប្រវត្តិ ភូមិតិរច្ឆាន បានបកស្រាយជាច្រើន អំពីគំនិតជាតិនិយម របស់ អ្នកស្រុកក្រាំងលាវ រើបំរះប្រឆាំង អាណានិគមបារាំង។ លោកទទួលស្គាល់ថា ដើមហេតុធ្វើឱ្យបារាំងចេញពីកម្ពុជា ក៏ដោយសារអ្នកភូមិក្រាំងលាវនេះដែរ។
លោកថា នេះជាការរួមចំណែងយ៉ាងពិតប្រាកដ ចំពោះការកសាងប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ តាមរយៈការចូលរួមរបស់ពលរដ្ឋនៅភូមិក្រាំងលាវដែលបារាំងហៅថា ភូមិតិរច្ឆាន ។ តើលោកសាស្រា្តចារ្យបកស្រាយអ្វីខ្លះទៀត អំពីប្រវត្តិ«ភូមិតិរច្ឆាន» ?
សូមស្ដាប់បទសម្ភាសន៍ រវាង កញ្ញា ជុំ ជោគជាតា ជាមួយ លោកសាស្ត្រាចារ្យ សំបូរ ម៉ាណ្ណារ៉ា ដូចតទៅ៖
