សកម្មជនបរិស្ថាននៃចលនាមាតាធម្មជាតិ នៅអង្គុយមុខប៉ារ៉ាសសមត្ថកិច្ច ថ្ងៃទី៥ ខែមិថុនា ២០២៤។ WMC/KimChanchav
តុលាការក្រុងភ្នំពេញបានបញ្ជាឱ្យចាប់សកម្មជនបរិស្ថាន៤នាក់រួមមាន លោក ថុន រដ្ឋា លោក លី ចាន់ដារ៉ាវុត កញ្ញា ឡុង គន្ធា កញ្ញា ភួន កែវរស្មី ខណ:ពួកគេ និងអ្នកគាំទ្រប្រមាណ៤០នាក់ កំពុងប្រមូលផ្តុំគ្នា នៅខាងមុខតុលាការក្រុងភ្នំពេញ ដើម្បីត្រៀមចូលស្តាប់ការប្រកាសសាលក្រម។ ចំណែកឯលោក យឹម លាងហ៊ី ត្រូវបានបាត់ខ្លួនមុនពេលប្រកាសសាលក្រមនៅព្រឹកនេះ។ លោក គីម ចាន់ចាវ រាយការណ៍
សកម្មជនបរិស្ថាននៃចលនាមាតាធម្មជាតិចំនួន១០នាក់ ត្រូវបានសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ ផ្តន្ទាទោសដាក់ឱ្យជាប់ពន្ធនាគារពី ៦ ដល់ ៨ ឆ្នាំ ខណៈដែលសកម្មជន ៤រូប ដែលមានវត្តមាននៅមុខតុលាការ ត្រូវបានចាប់ខ្លួនយ៉ាងហិង្សាដោយកងកម្លាំងសន្តិសុខជាច្រើននាក់ ។
ក្រុមប្រឹក្សាជំនុំជម្រះ បានប្រកាសសាលក្រមនៅឯសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ នាព្រឹកថ្ងៃអង្គារ៍ ទី២ ខែកក្កដា ដែលជាការបិទបញ្ចប់សវនាការជំនុំជម្រះលើអ្នកទាំងនោះ ពាក់ព័ន្ធនឹងភាពសកម្មនិយមអហិង្សា ក្នុងកិច្ចការពារបរិស្ថានរបស់ពួកគេ ។ អ្នកទាំងនោះ រងនូវបទចោទប្រកាន់ចំនួនពីរ ដែលរួមមានបទ រួមគំនិតក្បត់ និងបទប្រមាថចំពោះអង្គព្រះមហាក្សត្រ។
សកម្មជនបរិស្ថានដែលត្រូវបានចាប់ខ្លួន រួមមាន លោក ថុន រដ្ឋា អាយុ ៣០ ឆ្នាំ កញ្ញា ឡុង គន្ធា អាយុ ២៦ ឆ្នាំ កញ្ញា ភួន កែវរស្មី អាយុ ២៣ ឆ្នាំ និងលោក លី ចាន់ដារ៉ាវុត អាយុ ២៤ ឆ្នាំ ។ អ្នកទាំង ៤ បានចំណាយពេលជាច្រើនម៉ោង ដើរហែរក្បួនអហិង្សាក្នុងទម្រង់ជាការហែរសព ចាប់ពីរង្វង់មូលជ្រោយចង្វា ឆ្ពោះមកតុលាការ មុនពេលមានការចាប់ខ្លួន ដែលមានទង់ព្រលឹងដាក់រូបជញ្ជីងយុត្ដិធម៌ជាមួយនឹងអក្សរសរសេរថា «យុត្តិធម៌ស្លាប់ហើយ»។ ទន្ទឹមនឹងទង់ព្រលឹងនេះ ក៏មានស៊ុមរូបថតដែលមានផ្កាភ្ញីទម្រង់ដូចរូបថតបុណ្យសព ដែលរំលេចអក្សរថា «យុត្តិធម៌ស្លាប់ហើយ»។ អ្នកទាំង ៤ និងសកម្មជនយុវជនផ្សេងទៀត និងអ្នកគាំទ្រជាច្រើននាក់ បានស្លៀកពាក់សំសម្លៀកបំពាក់ហែសព ។
នៅពេលដែលពួកគេដើរមកដល់តុលាការ អ្នកទាំង ៤ មិនបានចូលក្នុងសវនាការស្តាប់ការប្រកាសសាលក្រមនោះទេ ដោយសុខចិត្តនៅក្រៅតុលាការ ជួបអ្នកគាំទ្រ និងសមាជិកគ្រួសារ និងបង្ហាញពីសេចក្តីប្រាថ្នារបស់អ្នកទាំងនោះ ចង់ឃើញសង្គមកម្ពុជាមានយុត្តិធម៌ ដែលអាចការពារធនធានធម្មជាតិសម្រាប់ពលរដ្ឋកម្ពុជា។ ពួកគេបានឡើងថ្លែងសារម្នាក់ម្តងទៅកាន់អ្នកគាំទ្រ ពីរឿងអយុត្តិធម៌សង្គម និងលើកទឹកចិត្តកុំឱ្យយុវជន និងពលរដ្ឋខ្មែរបាក់ស្មារតី ដោយសារការចាប់ខ្លួនពួកគេ ខណៈពួកគេបានត្រៀមខ្លួន ដើម្បីជាប់ពន្ធនាគាររួចហើយ ព្រោះពួកគេដឹងថា នេះជាអ្វីដែលត្រូវប្រឈម ក្នុងសកម្មភាពការពារបរិស្ថាននេះ។
កញ្ញា ភួន កែវរស្មី ៖ «ពួកយើងមិនទាន់ធ្វើបានគ្រប់គ្រាន់ទេ ដរាបណាគេនៅតែអាចដេញប្រជាជនពីដីធ្លីដោយសេរី ដរាបណាគេនៅតែយកដីយើងឱ្យបុគ្គលមានអំណាច ដរាបណាគេនៅបំផ្លាញព្រៃឈើ ដរាបណាគេនៅតែចាប់ពួកយើងមិនញញើតដៃទាំងដែលពួកយើងគ្មានធ្វើអីខុស មានន័យថាពួកយើងមិនអាចបាក់ទឹកចិត្តបានទេ។ បើសិនណាជាពួកយើងធ្វើបានគ្រប់គ្រាន់មែន គេនឹងមិនអាចធ្វើទង្វើទាំងអស់នេះមកលើពួកយើងទេ។»
លោក ថុន រដ្ឋា ៖ «គេអាចចាប់ពួកយើងដាក់គុក នៅពេលណាក៏បានដែរ ប៉ុន្តែគេមិនអាចឃុំមនសិការរបស់ពួកយើង ដែលស្រឡាញ់យុត្តិធម៌ ដែលស្រឡាញ់សេរីភាពពិតប្រាកដ ដែលស្រឡាញ់ប្រជាធិបតេយ្យពិតប្រាកដនោះទេ។»
កញ្ញា ឡុង គន្ធា ៖ «(បើ) តុលាការចាប់ខ្លួនខ្ញុំដាក់ពន្ធនាគារម្ដងទៀត ខ្ញុំនឹងបាត់បង់ឱកាសក្នុងការសិក្សាម្ដងទៀត។ ខ្ញុំក៏ចង់រៀនខ្ពស់ដូចកូនអ្នកទាំងអស់គ្នាដែរ ដូចកូនអ្នកធំ ដូចកូននាយករដ្ឋមន្ត្រី ដូចកូនមន្ត្រីធំៗ ដូនកូនលោកស្រីចៅក្រម កូនរបស់លោកព្រះរាជអាជ្ញា បើសិនជាព្រះរាជអាជ្ញារមានកូន (ដូច)កូនលោកអាជ្ញាធរដូចគ្នាដែរ។ ខ្ញុំក៏ត្រូវការសិក្សា ការរៀនសូត្រ ខ្ញុំត្រូវការយកចំណេះដឹងដែលខ្ញុំមានដើម្បីយកមកជួយប្រទេសជាតិខ្ញុំ។»
លោក លី ចាន់ដារ៉ាវុត ៖ «បើសិនជាយើងមិនការពារប្រទេសយើងទេ នោះអនាគតយើងនឹងក្លាយជាជនរងគ្រោះ ថ្ងៃនេះយើងខ្លាចថ្ងៃស្អែកយើងវេទនាហើយបងប្អូន។»
តុលាការបានចេញដីកាចាប់ខ្លួនលើជនជាប់ចោទទាំង១០ រូប ។ នៅម៉ោង ១០ និង ៤០ នាទីព្រឹក សកម្មជនយុវជនបរិស្ថាន ៤ នាក់ ក្នុងចំណោមសកម្មជនទាំង ៥ នាក់ ដែលបានចូលស្តាប់សវនាការជាច្រើនដង ត្រូវបានមន្ត្រីនគរបាលប្រមាណ ៥០ នាក់ ចូលទៅចាប់ខ្លួន នៅពេលដែលអ្នកទាំង ៤ កំពុងអង្គុយនៅមុខតុលាការ ។ កងកម្លាំងនគរបាលដែលមានទាំងសម្លៀកបំពាក់ឯកសណ្ឋាន និងស៊ីវិល បានចាប់ទាញអ្នកទាំងនោះយ៉ាងហិង្សា រុញចូលទៅក្នុងរថយន្ត ខណៈដែលមានអ្នកគាំទ្រជាច្រើនបានស្រែកសុំឱ្យមានការដោះលែង ។ យ៉ាងតិចណាស់ មានសកម្មជនចំនួន ២ រូប ត្រូវបានអាជ្ញាធរចាប់ក្រៀកក រុញចូលក្នុងរថយន្ត ។
ចំណែកឯសកម្មជនទីប្រាំ គឺលោក យីម លាងហ៊ី មិនមានវត្តមាននៅមុខតុលាការនាព្រឹកនេះ បានបាត់ខ្លួន នៅមិនទាន់ដឹងទីតាំងថាតើគាត់នៅទីណានោះទេ ។ សកម្មជនម្នាក់ទៀត គឺអ្នកស្រី អេង សុខា ក៏ត្រូវបាននគរបាលឃាត់ខ្លួន ខណៈពេលដែលអ្នកស្រីចូលរួមប្រមូលផ្តុំជាមួយសកម្មជនបរិស្ថាននៃចលនាមាតាធម្មជាតិ អំឡុងពេលមានការចាប់ខ្លួនអ្នកទាំង៤ ។ ក្រុមអ្នកគាំទ្រនាំគ្នាស្រែកទ្រហោយំបង្ហាញការខកចិត្ត និងថ្កោលទោសចំពោះតុលាការ និងសមត្ថកិច្ច ដែលចាប់ខ្លួនសកម្មជនបរិស្ថានពាក់ព័ន្ធនឹងសកម្មភាពការពារសង្គមរបស់ពួកគេ។
«មានបានទៅមើលគេធ្វើបាបស្ត្រីអត់? មានបានទៅមើលសកម្មជននៅណាហ្គាវើលដ៍ដែលត្រូវគេប្រើអំពើហិង្សា វ៉ៃដល់រលូតកូនអត់? ហេតុអីក៏ក្រសួងកិច្ចការនារីស្ងាត់បាត់ឈឹង? ហេតុអីតុលាការស្រុកខ្មែរមានភាពអយុត្តិធម៌បែបហ្នឹង? សកម្មភាពទាំងអស់ហ្នឹងមែនដែលគេហៅថាស្របច្បាប់? សកម្មភាពចាប់សកម្មជនហ្នឹងមែនដែលគេហៅថាយុត្តិធម៌? តើអ្នកដែលបំផ្លាញធនធានធម្មជាតិ តើអ្នកដែលបំផ្លាញភ្នំតាម៉ៅមានបានជាប់ទោស មានបានជាប់បទចោទបានមួយបទនៅ? ហេតុអីក៏ពួកយើងអ្នកការពារៗធនធានធម្មជាតិត្រូវបានចោទពីបទ ប្រមាថអង្គព្រះមហាក្សត្រ ពីបទ ក្បត់ជាតិបែបហ្នឹង? បើសិនជាពិតជាក្បត់ជាតិមែន មិនមែនមានអ្នកចូលរួម មិនមែនមានបងប្អូន មិនមែនមានអ្នកLive និងកំពុងតែមើលការLiveផងអីផង គាត់មកលើកទឹកចិត្តទេ។»
លោក យី សុខសាន្ត មន្ត្រីសិទ្ធិមនុស្សនៃសមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក ដែលបានតាមដានសវនាការនេះ ប្រាប់វិទ្យុស្ត្រីនៅក្រោយការចាប់ខ្លួនសកម្មជនបរិស្ថាននេះថា ចំណាត់ការលើក្រុមសកម្មជននេះ គឺធ្វើផ្ទុយពីមតិអន្តរជាតិដែលគាំទ្រ និងផ្ដល់ពានរង្វាន់ជូនអ្នកការពារបរិស្ថានទាំងនេះ។ ហើយចំណាត់ការចាប់ខ្លួននេះលោកសង្កេតឃើញថាមានសភាពតក់ក្រហល់ និងឃោឃៅ ផ្ទុះពីករណីឧកញ៉ា ស្រី ស៊ីណា ដែលសម្លាប់មនុស្សហើយ ពេលសមត្ថកិច្ចចាប់ខ្លួនអាចដើរតាមសម្រួលបាន។
លោក យី សុខសាន្ត ៖«រាជរដ្ឋាភិបាលគួរតែលើកទឹកចិត្តដល់ពួកគាត់វិញណា៎ ពាក់ព័ន្ធនឹងការងាររបស់ពួកគាត់ដើម្បីជួយរាជរដ្ឋាភិបាលនូវអ្វីដែលពួកគាត់មើលឃើញដែលរដ្ឋាភិបាលមើលមិនដល់ណា៎។ ចឹងយើងគួរតែពិចារណា ដោះលែងពួកគាត់ឱ្យមានសេរីភាពវិញទៅ ព្រោះគាត់ជាអ្នករួមចំណែកជួយការពារប្រទេសជាតិ ជួយការពារបរិស្ថានដើម្បី ជាទ្រព្យសម្បត្តិជាតិ។ មិនមែនមាន័យថា យកទៅដាក់ភ្នក់ចំបើង ដូចឧកញ៉ាមួយចំនួនលុបបឹង កាបឈើ នោះទេបាទ។»
ចំណែកលោក រ៉ុង ឈុន មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់គណបក្សកម្លាំងជាតិដែលបានចូលរួមដង្ហែក្បួនជាមួយសកម្មជនបរិស្ថាន ដើម្បីលើកទឹកចិត្តពួកគេ បានលើកឡើងថា បើទោះបីជាពួកគេត្រូវបានចាប់ខ្លួន ប៉ុន្តែសកម្មជនបរិស្ថានទាំងនោះ នឹងទទួលបានយុត្តិធម៌ពីប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរជាច្រើន។
លោក រ៉ុងឈុន ៖ «អ្វីដែលចោទប្រកាន់វាផ្ទុយទៅនឹងសកម្មភាពរបស់ប្អូនៗ ហើយបើសិនជាតុលាការសម្រេចឱ្យប្អូនៗជាប់ឃុំ វាជារឿងមួយអយុត្តិធម៌ ហើយនឹងទទួលរងការថ្កោលទោសពីសំណាក់ជាតិ និងអន្តរជាតិ។ ហើយប្អូនៗទាំងអស់នឹងទទួលយុត្តិធម៌ពីប្រជាពលរដ្ឋ ១៦ទៅ១៧លាននាក់ គេឱ្យតម្លៃប្អូនៗ ទោះបីតុលាការមិនឱ្យតម្លៃប្អូនៗក៏ដោយ។»
បើតាមអង្គការការពារសិទ្ធមនុស្សលីកាដូ សកម្មជនបរិស្ថានមាតាធម្មជាតិតែងតែប្រឈមមុខនឹងការយាយី ការគំរាមកំហែង និងការចោទប្រកាន់ពីបទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌ ទៅលើភាពសកម្មនិយមផ្នែកបរិស្ថានរបស់ពួកគេ អស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំ ។ សកម្មភាពលើកិច្ចការពារបរិស្ថានដែលអ្នកទាំងនោះបានធ្វើ រួមមាន ការតស៊ូមតិដើម្បីបញ្ឈប់ការជីកយកខ្សាច់នៅខេត្តកោះកុង ការការពារកោះកុងក្រៅ និងការទប់ស្កាត់លំហូរទឹកស្អុយ និងទឹកកខ្វក់ចូលទៅក្នុងអាងទឹកក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ និងខេត្តព្រះសីហនុ ៕
