ភ្នំពេញ៖ ប្រទេសកម្ពុជាបានចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីសរយៈពេល ៣០ ឆ្នាំមកហើយ ដោយត្រូវអនុវត្តកាតព្វកិច្ចគោរពសិទ្ធិសេរីភាព ប្រជាធិបតេយ្យ ដំណើរការប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ និងការបោះឆ្នោតត្រឹមត្រូវជាដើម។ ប៉ុន្តែរយៈពេល៣០ឆ្នាំនេះ មានការលើកឡើងនូវមតិផ្សេងៗគ្នាពីកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់រដ្ឋាភិបាលក្នុងការអនុវត្តកាតព្វកិច្ចមួយនេះ។ ហើយមានមតិខ្លះថា កម្ពុជាកំពុងដើរផ្ទុយស្មារតីនៃកិច្ចព្រមព្រៀងមួយនេះផងដែរ។
ខាងក្រោមនេះជាមតិពីអ្នកធ្វើការលើបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្ស និងអ្នកវិភាគបញ្ហានយោបាយ ដែលបានលើកឡើងជុំវិញការអនុវត្តតាមកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស។
តទៅនេះសូមស្តាប់សេចក្តីរាយការណ៍របស់លោក កែវ សុខា ជុំវិញរឿងនេះដូចតទៅ!
កិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស ២៣ តុលា ឆ្នាំ១៩៩១ គឺជាកិច្ចព្រមព្រៀងអន្តរជាតិមួយ ដើម្បីបញ្ចប់ជម្លោះនយោបាយនៅកម្ពុជា។ កិច្ចព្រមព្រៀងនេះ បើកផ្លូវឱ្យមានការផ្សះផ្សាជាតិ ឯកភាពជាតិ ការគោរពអធិបតេយ្យភាព បូរណភាពទឹកដី និងស្ថិរភាព ឯករាជ្យភាព អព្យាក្រឹត្យ ការគោរពនិងការពារសិទ្ធិមនុស្ស ។ កិច្ចព្រមព្រៀងនេះ បានរួមបញ្ចូលទាំងការវិលត្រលប់របស់ជនភៀសខ្លួន និងជនផ្លាស់ទីលំនៅដោយស្ម័គ្រចិត្ត ការអនុវត្តសិទ្ធិស្វ័យគ្រប់គ្រងរបស់ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជា តាមរយៈការបោះឆ្នោតដោយសេរី ត្រឹមត្រូវ និងយុត្តិធម៌ និងការកសាងប្រទេសកម្ពុជាឡើងវិញផងដែរ។
គិតមកដល់ឆ្នាំ ២០២១នេះ កិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីសមានអាយុកាល ៣០ ឆ្នាំហើយ។ នៅជុំវិញការគោរពនិងអនុវត្តតាមស្មារតីនៃកិច្ចព្រមព្រៀងមួយនេះ កម្ពុជាត្រូវបានមើលឃើញក្នុងរូបភាពផ្សេងៗគ្នានៃការអនុវត្តកាតព្វកិច្ចមួយនេះ។
យើងអាម្មរណ៍ដំបូងលើទំព័រហ្វេសប៊ុករបស់ស្ថានទូតអាមេរិក។ ស្ថានទូតសហរដ្ឋអាមេរិកប្រចាំកម្ពុជាមិនបានគូសបញ្ជាក់ ឬយល់ឃើញអ្វីពីការអនុវត្តរបស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាលើស្មារតីនៃកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីសនេះនោះទេ។ ក៏ប៉ុន្តែស្ថានទូតអាមេរិកបញ្ជាក់ជំហររបស់ខ្លួនថា សហរដ្ឋអាមេរិកនៅឈរជាមួយប្រជាជនកម្ពុជាដើម្បីបញ្ជាក់នូវគោលការណ៍គាំទ្រសិទ្ធិមនុស្ស និងប្រជាធិបតេយ្យនិងភាពជាដៃគូរជាមួយកម្ពុជា។
ដោយឡែកមជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជាវិញ បានបង្ហាញកំណត់ត្រាសង្ខេបកម្រាស់ ១៩ ទំព័រជុំវិញការបំពេញកាតព្វកិច្ចរបស់កម្ពុជាចំពោះកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីសក្នុងរយៈពេល ៣០ ឆ្នាំនេះ។
មជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជាយល់ឃើញជាទិដ្ឋភាពរួមថា បញ្ហាសិទ្ធិមនុស្សក្នុងប្រទេសកម្ពុជានៅតែបន្តធ្លាក់ចុះ ដែលជាហេតុគួរឱ្យព្រួយបារម្ភយ៉ាងខ្លាំង។ CCHR កត់សម្គាល់ទៀតថា ទោះបីមានភាពរីកចម្រើននៃដំណើរការលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងការលើកកម្ពស់សិទ្ធិមនុស្សមួយចំនួនក្តី តែសិទ្ធិសម្រាប់ប្រជាជនហាក់ដូចត្រូវធានាតែលើក្រដាសជាជាងការអនុវត្តផ្ទាល់។
ងាកមកអ្នកវិភាគបញ្ហានយោបាយវិញ។ លោកបណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុងហៃ បានសរសេរលើទំព័ហ្វេសប៊ុករបស់លោកដោយបានតាំងជាសំនួរថា«តើប្រជាជាតិខ្មែរមានសមត្ថភាពគ្រប់គ្រងដឹកនាំខ្លួនឯងឬនៅ ក្រោយ៣០ឆ្នាំនៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពីក្រុងប៉ារីស?
សម្រាប់លោកបណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុងហៃ យល់ថាប្រជាជាតិខ្មែរបានបាត់បង់ ឬគ្មានសមត្ថភាពគ្រប់គ្រប់ដឹកនាំខ្លួនឯងនៅពេលមានកិច្ចព្រមព្រៀងទាំងនោះ និងក្រោយមកទៀតក្តី។ ការយល់ឃើញបែបនេះលោកបណ្ឌិតបានលើកឡើងហេតុផលចំនួន ៤ ចំណុច។
ទី១ ៖គឺកម្ពុជានៅតែត្រូវការកិច្ចព្រមព្រៀងមួយដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហានយោបាយនិងជម្លោះរួម។ ទី២៖ត្រូវការអាជ្ញាធរបណ្តោះអាសន្នអង្គការសហប្រជាជាតិជួយ។ទី៣៖ កម្ពុជាត្រូវការចាំបាច់ឲ្យមានការជួយស្តារនិងការជួយកសាងកម្ពុជាឡើងវិញ រួមមានទាំងការកសាងធនធានមនុស្ស ទាំងការកសាងស្ថាប័នរដ្ឋ និងការកសាងរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យ។ និងទី៤៖ចម្បាំងបង្ហូរឈាមបន្តរបស់ខ្មែរក្រហមពីឆ្នាំ១៩៩៣ដល់១៩៩៨និងចម្បាំងបង្ហូរឈាមរវាងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជានិងគណបក្សហ៊ុនស៊ិនប៉ិចថ្ងៃទី៥-៦កក្កដា ឆ្នាំ១៩៩៧។
ដោយឡែកទំព័រហ្វេសប៊ុករបស់នាយករដ្ឋមន្រ្តីកម្ពុជាមិនបានបង្ហាញខ្លឹមសារអ្វីច្រើនទាក់ទងកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីសនេះនោះទេ គឺមានតែសារបន្តិចបន្តួចអបដោយរូបភាពអតីតអង្គព្រះមហាក្សត្រយាងមាតុភូមិនិវត្តន៍ចូលប្រទេសវិញតែប៉ុណ្ណោះ។
ចំណែកលោក សម រង្ស៊ី វិញបានបង្ហាញវីដេអូ នៃក្បួនបាតុកម្មជនជាតិខ្មែរនៅទីក្រុងប៉ារីស ប្រទេសបារាំង ដែលបានដង្ហែរក្បួនដើម្បីរំលឹកខួបទី៣០ នៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីសស្តីពីកម្ពុជា។
សូមបញ្ជាក់ថា ប្រទេសហត្ថលេខី នៃកិច្ចព្រមព្រៀងក្រុងប៉ារីស មាន ១៨ប្រទេសបូកទាំងកម្ពុជាផង។
ប្រទេសជាហត្ថលេខី ១៨ ផ្សេងទៀត រួមមានមាន៖ សមាជិកអចិន្រ្តៃយ៍ក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខ អ.ស.ប. ចំនួន ៥ ប្រទេសមាន៖ អាមេរិក, អង់គ្លេស, បារាំង ,ចិន និងសហភាពសូវៀត។ ចំណែកប្រទេសនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍វិញមានចំនួន ៨ ប្រទេសក្នុងនោះមាន៖ ឥណ្ឌូណេស៊ី, វៀតណាម, ឡាវ, ថៃ, សិង្ហបុរី, ម៉ាឡេស៊ី, ហ្វ៊ីលីពីន និងប៊្រុយណេ។ ដោយឡែកក្រុមប្រទេសមិនចូលបក្សសម្ព័ន្ធមាន យូហ្គោស្លាវី។
និងប្រទេស ៤ ផ្សេងទៀត គឺ ឥណ្ឌា, ជប៉ុន, កាណាដា និង អូស្រ្តាលី។
ខ្លឹមសារសំខាន់ៗនៃកិច្ចព្រមព្រៀងនេះ រួមមាន៖
ការឈប់បាញ់រវាងភាគីជម្លោះ ក្នុងសង្រ្គាមស៊ីវិលខ្មែរ។ ការកាត់រំសាយទ័ព។ ការដកកងទ័ពបរទេសចេញពីកម្ពុជា។ ការរៀបចំការបោះឆ្នោតតាមបែបប្រជាធិបតេយ្យ។ ការកំណត់អាណត្តិរបស់អ៊ុនតាក់ ដើម្បីមកពិនិត្យមើលបទឈប់បាញ់ រក្សាសន្តិភាព និងរៀបចំការបោះឆ្នោត ទៅតាមអ្វីដែលមានចែងក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀង។ ការធ្វើមាតុភូមិនិវត្តន៍របស់ជនភៀសខ្លួនខ្មែរ ជាពិសេស ពីជំរំជនភៀសខ្លួននៅជាយដែនខ្មែរ-ថៃ ឲ្យវិលត្រឡប់មកក្នុងប្រទេសកម្ពុជាវិញ។ កំណត់គោលការណ៍នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីរបស់កម្ពុជា។
តាមរយៈកិច្ចព្រមព្រៀងនេះ កម្ពុជា និងប្រទេសជាហត្ថលេខីផ្សេងទៀត មានកាតព្វកិច្ចគោរពឯករាជ្យ អធិបតេយ្យ បូរណភាព និងអព្យាក្រឹត្យគ្នាទៅវិញទៅមក។តាមរយៈសេចក្តីថ្លែងការណ៍នេះ ប្រទេសហត្ថលេខីសន្យាផ្តល់ជំនួយ ដើម្បីជួយស្តារ និងអភិវឌ្ឍប្រទេសកម្ពុជាឡើងវិញ៕
