កូរសមុទ្រទឹកដោះជាប្រភេទទេវកថា ដែលលិចឡើងនៅក្នុងសង្គមខ្មែរ អស់រយៈកាលជាងមួយពាន់ឆ្នាំកន្លងមកហើយ។ ការណ៏នេះបណ្តាលមកពី ការវិវត្តន៏ឡើងចុះនៃសង្គម ដូចជាមានការផ្លាស់ប្តូរនយោបាយដឹកនាំក្នុងប្រទេស ការផ្លាស់ប្តូរសាសនា អស្ថេរភាពនៅក្នុងសង្គម ការបាត់បង់អ្នកចេះដឹងនិងភាពថយចុះនៃការប្រតិបត្តិតាមប្រពៃណីពីដូនតា។
ទេវកថា កូរសមុទ្រទឹកដោះ ជាវគ្គមួយនៅក្នុងរឿងមហាភាតរៈ ដែលបាននិទានរៀបរាប់ ពីវីរៈភាពនៃ ព្រះវិស្ណុ អាទិទេពសំខាន់នៃព្រហ្មញ្ញសាសនា ដែលមានឥទ្ធិពលយ៉ាងខ្លាំងមកលើសង្គមខ្មែរ ជាពិសេសនៅសម័យចក្រភពអង្គរ។
ដើម្បីជ្រាបបន្ថែមពីទេវកថានេះ សូមនាងកញ្ញា លោក លោកស្រីស្តាប់ការអត្ថាធិប្បាយរបស់កញ្ញា អ៊ុំ ច័ន្ទលក្ខិណា ដូចតទៅ៖
ទេវកថាកូរសមុទ្រទឹកដោះត្រូវបានគេប្រទះឃើញមានឆ្លាក់នៅលើជញ្ជាំងប្រាសាទអង្គរវត្ត មានបណ្តោយ ៤៩ម៉ែត្រ និងកម្ពស់២ម៉ែត្រ , ចម្លាក់នោះមានរូបក្រុមអសុរៈ (យក្ស) នៅខាងឆ្វេងដៃ ចំនួន ៩២អង្គ និងរូបក្រុមទេវៈនៅខាងស្តាំដៃ ចំនួន៨៨អង្គ ។ នៅខ្លោងទ្វារចូលអង្គរធំ ស្ថាបត្យករខ្មែរយើងបានឆ្លាក់រឿងនេះដោយផ្តោតទៅលើតួអង្គ២។ តួអង្គទី១គឺធ្វើជាអសុរៈ និងតួអង្គទី២គឺជាទេវតា។ តួអង្គម្នាក់ៗនៅក្នុងចម្លាក់នោះ ត្រូវបានគេឆ្លាក់ឡើងដោយមានមុខមាត់សំបើមៗ សុទ្ធតែប្រឹង រាងក្រអឺតៗ ទាញព្រ័តនាគនៅគ្រប់ទ្វារចូលអង្គរធំ។ កាលនោះ អសុរៈ និង ទេវតា យកនាគ វសុកិ ជាព្រ័ត្រយកភ្នំមន្ទរៈជាស្នូល យកអណ្តើកអវតានៃព្រះនរាយណ៍ជាអ្នកទ្រភ្នំមន្ទរៈ ហើយបបួលគ្នាកូរសមុទ្រទឹកដោះយកទឹកអម្រិត តាមយើងដឹងសព្វថ្ងៃថា អសុរ និង ទេវតាទាញព្រ័ត្រ។ ការកូរសមុទ្រទឹកដោះនេះ ប្រើថិរវេលាអស់វារៈកំណត់១០០០ ឆ្នាំ ទើបបានទឹកអម្រិត។
ទាក់ទងទៅនឹងអក្សរសិល្ប៍ទេវកថាកូរសមុទ្រទឹកដោះនេះ មានដំណើររឿងយ៉ាងដូច្នេះថា៖
ក្នុងកាលមួយនោះ ពួកអសុរៈ (មេយក្ស) បានដើរសាងបាបកម្មកាចសាហាវ ព្រៃផ្សៃ និង រាតត្បាតជាទីបំផុត ទៅលើពួកទេវៈ (ពួកទេវតា) ធ្វើអោយ ពួកទេវៈមួយចំនួននាំគ្នាចេញទៅធ្វើសឹកសង្គ្រាមប្រយុទ្ធប្រឆាំង តបតនឹងពួកអសុរៈវិញ អស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំ ។ ការប្រយុទ្ធចេះតែបន្ត កក្រើកទឹក រញ្ជួយដី តែពុំមានអ្នកចាញ់ឈ្នះ។ សង្គ្រាមបានធ្វើអោយអង្គទេពនីមួយៗ ត្រូវទ្រុឌទ្រោមនឿយហត់ជាខ្លាំង ក៏នាំគ្នាផ្អាកចំបាំង ហើយក៏ហោះហើរកាត់ផ្ទៃពពក សំដៅទៅឋានលើ ទៅប្តឹងព្រះឥន្ទ្រាធិរាជ ឱ្យជួយដោះស្រាយបញ្ហា ផ្សះផ្សាគំនុំសងសឹករវាង ពួកអសុរៈ និងពួកទេវៈ ។
ក្រោយពីពួកទេវៈ និងពួកអសុរៈរ៉ាយរ៉ាប់ទូលថ្វាយ អំពីដំណើរហេតុការណ៍វិបត្តិទាំងឡាយ រួចហើយ ព្រះឥន្ទ្រក៏ត្រិះរិះពិចារណាជ្រាលជ្រៅ ក្រោយមក ទើបមានព្រះរាជបន្ទូលទៅកាន់ពួកទេវៈ និងពួកអសុរៈថា៖
– ម្នាល!! អង្គទេវៈអសុរៈ ទាំងអស់គ្នា! ដើម្បីសេចក្តីស្ងប់ស្ងៀម តាមពូជពង្សដំណក់លោហិតរៀងៗខ្លួន និង ដើម្បីរស់នៅលើពិភពរស់នៅផ្សេងៗគ្នា ឱ្យមានសេរីភាពសុខសាន្តនោះ, យើងមានមធ្យោបាយមួយអោយអ្នកគិត គឺថា អ្នកត្រូវនាំគ្នា កូរសមុទ្រទឹកដោះ” ដើម្បីស្វែងរកទឹកអម្រឹតជីវិតអមតៈ!!
រាត្រីកាលក៏ចូលមកដល់។ ពួកទេវៈក៏ប្រមូលផ្តុំគ្នីគ្នា ត្រិះពិចារណ៍ រកមធ្យោបាយ ដើម្បីដណ្តើមយកជ័យជម្នះទៅលើពួកអសុរៈ ព្រោះថា បើតាមការប៉ាន់ប្រមាណមើលទៅ ពួកទេវៈ ប្រហែលជាពុំមាន សមត្ថភាពគ្រប់គ្រាន់យកជ័យជំនះ លើហ្វូងអសុរៈ បានយ៉ាងងាយៗឡើយ។ មធ្យោបាយល្អ មានតែម្យ៉ាងគត់ គឺប្រើល្បិច ។
ពួកទេវៈក៏ចូលទៅគាល់ព្រះវិស្ណុ សុំស្នើដល់ព្រះអង្គឱ្យជួយ។ ព្រះវិស្ណុក៏យល់ព្រម។ ពេលរាត្រីកាលក៏កន្លងផុតទៅ ពួកអាទិទេព ពួកទេវៈ និងពួកអសុរៈជាច្រើន ក៏បានមកប្រាកដកាយជួបជុំគ្នា នៅភ្នំមន្ទរៈ តាមពាក្យពេចន៍សន្យា ដោយយកភ្នំមន្ទរៈ ធ្វើជាស្នូល ហើយយកពស់នាគរាជឈ្មោះ “វ៉ាសុគី” ធ្វើជាខ្សែព្រ័ត្រ សម្រាប់ទាញកូរចុះ កូរឡើង។ ពួកអសុរៈជាអ្នកកាន់នៅខាងក្បាលពស់នាគរាជ (ខាងឆ្វេង) និងពួកទេវៈកាន់នៅខាងកន្ទុយពស់នាគរាជ (ខាងស្តាំ) ។ ពួកទេវៈនិងអសុរៈ ក៏ចាប់ផ្តើម កូរចុះកូរឡើង អស់រយៈពេលយ៉ាងយូរ ធ្វើឱ្យភ្នំមន្ទរៈ ចាប់ផ្តើមបាក់ស្រុតចុះទៅបាតសមុទ្របន្តិចម្តងៗ។ ដោយមើលឃើញនូវស្ថានភាពបែបនេះហើយ ព្រះវិស្ណុក៏និម្មិតកាយ ក្រឡាខ្លួន ជាសត្វអណ្តើកមួយយ៉ាងធំ ឈ្មោះ “កុមិ” មកជួយទ្រភ្នំមន្ទរៈឱ្យខ្ពស់ឡើងមកលើផ្ទៃទឹក។
នៅចុងបំផុត ថូទឹកអម្រឹតក៏បានផុសឡើង ហើយពួកអសុរៈក៏ដណ្តើមយកបានមុន។ ព្រះវិស្ណុឃើញដូច្នោះ ក៏ក្រឡាខ្លួនភ្លាមធ្វើជាព្រះនាងទេពធីតាឋានសួគ៌ឯកដ៏ស្រស់ប្រិមប្រិយ ចូលទៅលួងលោមប្រលោម អសុរៈ អោយបោះបង់ថូទឹកអម្រឹតជីវិតអមតៈ នោះចោល។ ដោយចាញ់សម្រស់ និងល្បិចលួងលោមរបស់ព្រះនាងទេពធីតាក្លែងក្លាយនោះ មេអសុរៈក៏គ្រវែងថូទឹកអម្រឹតជីវិតអមតៈចោលទៅ ។ ពពួកទេវៈឃើញហើយ ក៏នាំគ្នារើសយកមកចែកគ្នាក្រេប បានគ្រប់ៗអង្គពុំមានខាន ។
នៅខ្លោងទ្វារចូលអង្គរធំ ឬខ្លោងទ្វារ ចូលទៅកាន់ប្រាសាទព្រះខ័ន គេក៏សង្កេតឃើញមានរូបបដិមាជាច្រើន មានមាឌធំៗ តម្រៀបគ្នាជាជួរ ទាញដងខ្លួនពស់នាគរាជវ៉ាសុគី ឈរនៅអមសងខាងផ្លូវ ក្នុងភាពជានិមិត្តរូបមួយនៃអាទិទេព ក្នុងរឿង កូរសមុទ្រទឹកដោះ នោះដែរ។
រឿង «កូរសមុទ្រទឹកដោះ» ជានិមិត្តរូបនៃការប្រកួតប្រជែងខាងមហិទ្ធិប្ញទ្ធិវេទមន្ត ដណ្តើមយកទឹកអម្រឹតជីវិតអមតៈ នៅឯភ្នំមន្ទរៈ ដើម្បីស្វែងរកភាពក្សេមក្សាន្ត សុខដុមរមនា សម្បូរសប្បាយ រុងរឿង ជូនប្រទេសជាតិមាតុភូមិ។ ក៏ប៉ុន្តែមានចំណោទមួយចោទថា ហេតុអ្វីបានជាខ្មែរបុរាណមានការនិយមទៅលើអក្សរសិល្ប៍ទេវកថាកូរសមុទ្រទឹកដោះ រហូតដល់មានចម្លាក់ជាហូរហែរទាក់ទងទៅនឹងអក្សរសិល្ប៍នេះ ពាសពេញជព្ជាំងប្រាសាទដ៏ធំមហិមាយ៉ាងដូច្នេះ?
ចម្លាក់តាមប្រាង្គប្រាសាទនាសម័យអង្គរគេតែងបានប្រទះឃើញចម្លាក់ដ៏មានប្រជាប្រិយ និងពេញនិយមមួយគឺចម្លាក់ស្តីពីការកូរសមុទ្រទឹកដោះ។ ទោះជាមានទ្រង់ទ្រាយប្លែកគ្នាទៅតាមសមត្ថភាពជំនាញរបស់សិល្បករនោះក៏គេបានយល់ច្បាស់ថា ជាចម្លាក់ស្តីពីទេវកថានៃមហាបេសកកម្មកូរសមុទ្រទឹកដោះយ៉ាងពិតប្រាកដ។
ចំពោះខ្លឹមសារដើមនៃការកូរសមុទ្រទឹកដោះរវាងពួកអសុរៈនិងពួកទេវតា គឺមានព្រះនារាយណ៍ ឬព្រះវិស្ណុជាអ្នកដឹកនាំ និងជាអធិបតីនៃភាគីទាំងសងខាងក្នុងបំណងដ៏សំខាន់មួយគឺទឹកអម្រឹត។ តើអ្វីទៅជាទឹកអម្រឹត? ហេតុអ្វីក៏ទឹកអម្រឹតផុសឡើងពីសមុទ្រទឹកដោះ?តើសមុទ្រទឹកដោះខុសពីសមុទ្រទឹកប្រៃសព្វថ្ងៃយ៉ាងដូចម្តេច? ទាំងអស់នេះសុទ្ធតែជាចម្ងល់តាមរយៈការពិនិត្យចម្លាក់នៃការកូរសមុទ្រទឹកដោះនៅតាមប្រាង្គប្រាសាទនានា ជាពិសេសប្រាសាទសម័យអង្គរតែម្តង។ ជាក់ស្តែងនៅប្រាសាទអង្គរវត្តជាប្រាសាទធំជាងគេ និងមានសោភណភាពល្អឯកឥតខ្ចោះ ក៏ត្រូវបានបុព្វបុរសបខ្មែរឆ្លាក់រឿងកូរសមុទ្រទឹកដោះនៅលើជញ្ជាំងថ្មដ៏ធំមហិមានៅចំហៀងខាងកើតឆៀងខាងត្បូង។
មានហេតុផលដែលជាភស្តុតាងគួរផ្តោតទៅលើការចាប់អារម្មណ៍ខ្លាំងជាងគេ គឺបញ្ហា “ទឹក”ដូចជាទឹកអម្រឹត និង”ទឹកដោះ”ជាមូលដ្ឋាននៃការពិចារណាអំពីរឿងនេះ។ ដំបូងសូមសាកល្បងគិតអំពីបញ្ហាទឹកអម្រឹត ដែលជាគោលបំណង ឬជាទិសដៅនៃពលករក្នុងការបំពេញពលកម្មនៃការកូរសមុទ្រទឹកដោះរហូតដល់រយៈពេលជាង១ពាន់ឆ្នាំទើបរកឃើញ និងបានទទួលទឹកអម្រឹតសំរេចទៅតាមគោលដៅប្រាកដមែន។ គេបានបញ្ជាក់ក្នុងទេវកថាឲ្យដឹងទៀតថា អ្នកដែលបានផឹកទឹកអម្រឹតនោះហើយរមែងមិនចេះស្លាប់ ឬហៅថាមានជីវិតអមតៈ។ ជាក់ស្តែងក្រុមខាងទេវតាបានទទួលផឹកទឹកអម្រឹតនោះ ទើបគេយល់ថា ទេវតាគង់នៅឋានសួគ៌តែងមានជីវិតនៅគង់វង្សជាអមតៈ។
ពេលនេះសូមសាកល្បងពិចារណាទៅលើសមុទ្រទឹកដោះវិញម្តង តើសមុទ្រទាំងឡាយនៅលើផែនដីនេះមានសមុទ្រណាដែលជាសមុទ្រទឹកដោះ? ជាធម្មតាសមុទ្រតែងមានរសជាតិប្រៃ ហើយសមុទ្រជាទីកន្លែងសំរាប់ទទួលផ្ទុកទឹកពីទឹកទន្លេបឹងស្ទឹង ព្រែកហូរចាក់បំពេញដែលមិនចេះពេញនោះឡើយ។ ប៉ុន្តែបើពិនិត្យអំពីទឹកដោះគឺមានតែទឹកដោះម្តាយ និងមេរបស់មនុស្ស សត្វប៉ុណ្ណោះ។ រីឯដំណាំខ្លះក៏មានឈ្មោះថា ទឹកដោះដែរដូចជាផ្លែទឹកដោះគោ និងស្រូវដែលដេញផ្លែនៅខ្ចីគេហៅថា ទើបតែដាក់ទឹកដោះ ព្រោះនៅក្នុងគ្រាប់ស្រូវមិនទាន់រឹងក្លាយជាអង្ករនៅឡើយ។ មកដល់ចំណុចនេះយើងកាន់តែមានទុនក្នុងការឈ្វេងយល់ ឬកាន់តែមានពន្លឺដើម្បីបានកាន់តែឃើញច្បាស់អំពីទស្សនវិជ្ជានៃការកូរសមុទ្រទឹកដោះនោះកាន់តែច្រើន។ ជាការសំយោគមូលគំនិតឃើញថាសមុទ្រទឹកដោះ គឺជាចំណុចកំពូលនៃជីវិតរបស់មនុស្ស ព្រោះមនុស្សម្នាក់ៗតែងកើតមកកាលពីនៅជាទារកនោះមិនអាចកន្លងផុតពីការបៅដោះម្តាយនោះទេ។ បានសេចក្តីថា ទឹកដោះម្តាយធ្វើឲ្យមនុស្សគ្រប់រូបមានការរស់រានធំធាត់ប្រកបដោយកម្លាំងមាំមួនទាំងបញ្ញាពលកម្ម និងកាយពលកម្ម មានន័យថា ជាការចូលរួមរបស់មនុស្សក្នុងការបំពេញភារកិច្ចនេះហើយ ដែលជាសមុទ្រទឹកដោះ។ មានន័យបន្តទៀតថា ទឹកអម្រឹតដែលគេរកឃើញពីការកូរសមុទ្រទឹកដោះនោះវាជាសារមួយក្នុងន័យអត្ថប្បដិរូបដែលបង្ហាញឲ្យដឹងថា ការងារពលកម្មនេះហើយដែលផ្តល់ផលប្រយោជន៍ដល់មនុស្ស។ ដោយសារពាក្យថា ទឹកអម្រឹតនេះបាននាំឲ្យមានបំព្រួញខ្លីនៅត្រឹមតែជាផលប្រយោជន៍ប្រកបដោយភាពក្សេមក្សាន្តនាលោកិយនេះ ដែលវាមានប្រភពបានមកពីការងារ។ ជាពិសេសការងារកាលពីបុរាណព្រេងនាយ នៅក្នុងសង្គមខ្មែរ គឺការងារស្រែចំការដែលកសិករបានប្រើប្រាស់ទឹកជាចម្បងដូចពាក្យចាស់ពោលថា “ធ្វើស្រែនឹងទឹក ធ្វើសឹកនឹងបាយ”។
តាមការសន្និដ្ឋានជាចុងក្រោយមួយបែបទៀតដែលកាន់តែចូលកៀក និងការងារស្រែចំការនោះ គឺសមុទ្រទឹកដោះមានន័យថា ជាស្រូវអង្ករតែម្តង ព្រោះគ្រាប់អង្ករនេះវាមានការវិវត្តហៅថាស្រូវពេញទឹកតាមរយៈការដាក់ទឹកដោះក្នុងគ្រាប់ស្រូវជាគ្រាដំបូងមកម្ល៉េះ។ ចំពោះទឹកអម្រឹតដែលរកឃើញពីសមុទ្រទឹកដោះនោះមានន័យជាអង្ករ ឬបាយនេះជាអាហារដ៏ចាំបាច់របស់ខ្មែរតាំងពីបុរាណបន្តមកទល់នឹងសព្វថ្ងៃនេះ។ ចាស់ៗតែងនិយាយថា អ្នកណាហូបបាយបានច្រើនតែងមានកម្លាំងមាំមួន។ ផ្ទុយទៅវិញចំពោះអ្នកជំងឺដែលដាច់បាយនោះ និងមានកម្លាំងថមថយរហូតដល់ស្លាប់ជាមិនខាន។
ដូច្នេះតាមរយៈចម្លាក់ស្តីពីការកូរសមុទ្រទឹកដោះពីបុរាណនោះវាជាប្រភពនៃគំនិតដូនតាបញ្ជាក់អំពីការងារកសិករ ដែលត្រូវការទឹកជាចាំបាច់ដូចមាននាគវ៉ាសុគីជាតំណាងទឹកនោះស្រាប់។ ដូច្នេះរឿងកូរសមុទ្រទឹកដោះនេះគឺមានជាប់ពាក់ព័ទ្ធទៅនឹងកសិកម្មខ្មែរនៅសម័យអង្គរ តែផ្អែកទៅលើគោលបំណងតែមួយមុខនេះគឺមិនទាន់គ្រប់ជ្រុងជ្រោយនៅឡើយនោះទេ។ វាអាចមានជាចំណោទផ្សេងទៀតថា ហេតុអ្វីបានជា ព្រះបាទសូរិយាវរ្ម័នទី ២ បានឆ្លាក់ទេវកថា កូរសមុទ្រទឹកដោះនេះនៅលើ ជញ្ជាំងប្រាសាទអង្គរវត្តដែលជាប្រាសាទថ្មធំជាងគេបង្អស់ដើម្បីអ្វី? ជាវណ្ណកម្មរួមចុងក្រោយ ការឆ្លាក់រឿងកូរសមុទ្រទឹកដោះនៅលើជញ្ជាំងប្រាសាទអង្គរក្រោមការបង្គាប់បញ្ជារបស់ព្រះបាទសូរិយា វរ្ម័នទី ២ នាសតវត្សរ៍ទី ១២ នៃគ្រិស្តសករាជ គឺជាការលើកតម្តើងនូវសម្មិទ្ធិផលរបស់ព្រះមហាក្សត្រ អង្គនេះផ្ទាល់ដែលបានស្ថាបនានូវខឿន អារ្យធម៌ – វប្បធម៌ខ្មែរនាសម័យអង្គរ ។ បើគេនិយាយ ម្យ៉ាងទៀត ចម្លាក់កូរសមុទ្រទឹកដោះ គឺជាការរំលឹក គុណបំណាច់របស់ព្រះរាជាដែលបានបំពេញ នូវតួនាទី ចម្បងបំផុតនៃផ្ទៃក្រោមហាក់បីដូចជាព្រះអាទិទេពនៅលើឋានសួគ៌ គឺជាការផ្តល់នូវទឹកអម្រឹត ដែលជាប្រភពនៃជីវិតអមតៈ ដើម្បីទ្រទ្រង់ជីវិត ឬក៏ផ្តល់នូវស្ថេរភាពចំពោះសង្គមខ្មែរ ទូទាំងអតីត ព្រះរាជាណាចក្រ៕
អត្ថបទដោយ កញ្ញា អ៊ុំ ច័ន្ទលក្ខិណា
