ពិធីបោះបាយបិណ្ឌ ជាពិធីមួយស្ថិតនៅក្នុងពិធីបុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌ ដែលប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរតែងតែប្ររព្វធ្វើស្ទើរគ្រប់ៗគ្នា និងជារៀងរាល់ឆ្នាំនៅតាមបណ្តាវត្តក្នុងប្រទេសកម្ពុជា និងប្រទេសផ្សេងៗទៀតដែលមានពលរដ្ឋខ្មែររស់នៅ និងមានវត្តនៅទីនោះ។ ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរដែលជាអ្នកកាន់សាសនាព្រះពុទ្ធ មានជំនឿទៅលើបុណ្យ និងបាប។ ពួកគេទាំងនោះមានជំនឿថា ការបោះបាយបិណ្ឌនឹងអាចជូនបុណ្យកុសលដែលពូកគេបានធ្វើនោះ ទៅដល់ដូនតា និងញាតិសន្ដាន ឬក៏ពពួកប្រេត ដែលជាញាតិក្តីមិនមែនជាញាតិក្តី ដែលបានចែកឋានទៅ។
ពិធីបោះបាយបិណ្ឌត្រូវបានប្រារព្វឡើងនៅពេញ១៥ថ្ងៃនៃពិធីបុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌ។ ពលរដ្ឋខ្មែរបានប្រារព្វពិធីនេះតាំងតែពីយូរយារណាស់មកហើយ។
អ្នកដែលធ្វើពិធីនេះមានជំនឿថា បាយបិណ្ឌដែលពួកគេបានបោះទៅ ដោយមានតាអាចារ្យសូត្រធម៌នាំផ្លូវនោះ នឹងបានជូនបុណ្យកុសលទៅដល់ពពួកញាតិដែលបានចែកឋានទៅ ដែលមិនដឹងថា ទៅកើតនៅទីណា អាចកើតជាប្រេត ឬក៏ពពួកប្រេតដែលមិនមែនជាញាតិក្តី ឲ្យពួកគេទាំងនោះមកទទួលអនុមោទនាទានដែលពួកគេបានធ្វើទៅហើយនោះ ។
ពិធីបោះបាយបិណ្ឌនេះត្រូវបានធ្វើឡើង នៅពេលព្រឹកព្រហាម ដែលព្រះអាទិត្យមិនទាន់រះ ដោយពលរដ្ឋខ្មែរមានជំនឿថា ពពួកប្រេតដែលមកទទួលបាយបិណ្ឌនោះ អាចទទួលបានតែពេលដែលមិនមានព្រះអាទិត្យរះតែប៉ុណ្ណោះ ។
ព្រះភិក្ខុ រ៉ែម ស៊ីហេង បានមានសង្សដីកាថា ពិធីបោះបាយបិណ្ឌនេះ មានតាំងតែពីជំនាន់សម្តេចអង្គដួងមកម្ល៉េះ ។ ព្រះអង្គបានមានសង្ឃដីកាបន្តថា បុព្វការីជនយើងបានចងក្រងពិធីនេះឡើង ដោយលោកយល់ឃើញថា មិនដឹងជាញាតិសន្ដានដែលបានចែកឋានទៅនោះ ទៅកើតនៅទីណាឡើយ ឬក៏កើតទៅជាប្រេតក៏មិនដឹង ទើបលោកប្រារព្វពិធីនេះឡើង ដើម្បីឧទិសបុណ្យកុសលជូនទៅញាតិទាំងនោះ ។ «របៀបនៃការបោះបាយបិណ្ឌនេះ គឺតាមដូនតារបស់យើងដែលលោកបានចងក្រងមកធ្វើ មិនដឹងថាបុព្វការីជនយើងទៅកើតជាអ្វីទេ យើងមិនដឹងទេ…។ ការបោះបាយបិណ្ឌនេះគឺចំពោះតែពពួកសត្វប្រែតណាស់ សត្វប្រែតប៉ុន្មានពួកនោះដែលអាចមក
ទទួលកុសលផលបិណ្យនេះបាន។
ព្រះអង្គបានមានសង្ឃដីកាបន្ថែមថា ការបោះបាយបិណ្ឌនេះមានការខុសគ្នា រវាងការធ្វើនៅភ្នំពេញ និងនៅស្រុកស្រែចម្ការ ដោយការធ្វើនៅភ្នំពេញមានការរក្សាអនាម័យនៅបរិវេនព្រះវិហារ ។ ហើយការទទួលផលពីការបោះបាយបិណ្ឌនេះក៏បានខុសៗគ្នាដែរ ។ «សម័យមុនអត់ទៅខុសអីពីសម័យនេះដែរទេ តែគឹតឃើញដល់ការអនាម័យទៅលើប្រាសាទព្រះវិហារ ហើយណាមួយការបោះបាយបិណ្ឌនេះ ប្រយោជន៍សម្រាប់អ្នកបោះផង ប្រយោជន៍សម្រាប់អ្នកទទួលផង។ បើយើងមើលជាក់ស្ដែងបើយើងបោះ បោះនៅខាងក្រៅវត្ត ហើយរឺក៏ភាគច្រើននៅតាមស្រុកស្រែ គេដាក់នៅតាមភ្លៅស្រែ ឬក៏ដំបូក ដើម្បីអី ដើម្បីនឹកដល់បុព្វការីជនណឹងមួយផ្នែក…បានទៅដល់សត្វចតុបាត ទ្វេបាតវាស៊ីតាមផ្លូវដូចជាសត្វត្រីផ្សេងៗណឹងឯង»។
ជាតាអាចារ្យនៅវត្តមហាមន្ត្រី លោកតា នៅ ជុំ បានឲ្យដឹងថា លោកមានជំនឿយ៉ាងមុតមាំថា បុណ្យកុសលដែលបានមកពីការបោះបាយបិណ្ឌនេះ នឹងអាចជូនទៅដល់ដូនតាដែលបានចែកឋានទៅ ។ បោះនេះសម្តៅទៅដល់ប្រែតដែលជាញាត្តិក្តី មិនមែនជាញាត្តិក្តី សពសត្វដែលជាញាត្តិក្តី មិនមេនជាញាត្តិក្តី ដែលមានលទ្ធភាពអាចមកទទួលនូវផលនៃទានរបស់យើងបាន។ តាអាចារ្យមានប្រសាសន៍ថា៖ «ខ្ញុំមានជំនឿយ៉ាងមុតមាំបំផុត ផលនៃការដឹកនាំរបស់យើង ដែលធ្វើអំពើល្អនេះ អាចដល់ប្រែតណាដែលទទួលបាន សត្វណាដែលទទួលបាន ផលនៃទានរបស់យើងឧទិសជូនទៅដល់ប្រែត…។ ព្រះសម្តែងថាទានដែលយើងធ្វើហើយបង្ហូរទៅនេះ ហាក់ដូចជាទឹកដែលហូរចុះពីទីខ្ពស់ ទៅកាន់ទីទំនាបយ៉ាងណាមិញ ផលនៃទានដែលយើងបង្ហូរនិងឧទិសក៏យ៉ាងដូចឆ្នោះដែរ»។
អ្នកស្រី នួន សុខុម ដែលមានទម្លាប់បោះបាយបិណ្ឌមួយរូប បាននិយាយថា អ្នកស្រីបោះបាយបិណ្ឌនេះទៅតាមទំនៀមទម្លាប់ពីមុនៗមក ហើយអ្នកស្រីសប្បាយចិត្ត នៅពេលដែលបានមកបោះបាយបិណ្ឌ។ លោកស្រីថា៖ «ធ្វើតាមលំដាប់លំដោយ ពីមុនមកធ្វើយ៉ាងម៉េចធ្វើអញ្ចឹង ធ្វើតាមទំនៀមទម្លាប់…។ ពេលបានមកបោះបាយបិណ្ឌ សប្បាយចិត្ត ធ្វើហើយជ្រះថ្លា ដូចថាគេថាលះបង់សេចក្តីកំណាញ់…!។
អ្នកមានជំនឿទៅលើការបោះបាយបិណ្ឌម្នាក់ទៀតគឺ លោកយាយ គុយ សំអាង បានបញ្ជាក់ប្រាប់ថា គាត់ជឿថាបុណ្យដែលគាត់បានធ្វើទៅនោះ នឹងបានទៅដល់ដូនតាដែលបានចែកឋានទៅ។ «ជីដូនជីតាយើងបានចែកថានទៅ ទៅកើតនៅអបាយភូមិណាមួយ យើងបោះទៅបានទៅដល់…»។
អ្នកបោះមួយរូបទៀត កញ្ញា ចម្ប៉ា បាននិយាយថា កញ្ញាសប្បាយចិត្តនៅពេលដែលកញ្ញាបានមកបោះបាយបិណ្ឌ និងជូនកុសលទៅដល់ពពួកប្រេតដែលជាញាតិ និងមិនមែនជាញាតិសន្ដានផង។ «មានអារម្មណ៍ថា សប្បាយជ្រះថ្លា ព្រោះយើងបានធ្វើបុណ្យ គឹតក្នុងចិត្តថា បោះទៅដល់ពួកប្រែតដែលមិនមានញាត្តិសណ្តានឲ្យមកទទួល…»។
សាស្ត្រាចារ្យប្រវត្តិសាស្ត្រ លោក សំបូរ មាណ្ណារា យល់ថា ការធ្វើពិធីបោះបាយបិណ្ឌ មានន័យថាអំពើកត្តញូ ហើយភាពកត្តញូនេះមានតាំងតែពីសម័យបុរេប្រវត្តិមកម្ល៉េះ ។ លោកថា៖ «ទាក់ទងបញ្ហាបោះបាយបិណ្ឌក្នុងកម្មវិធីនៃភ្ជុំបិណ្ឌរបស់យើង ក្នុងន័យកតញ្ញូ ក្នុងន័យកតញ្ញូនេះមានន័យថា ខ្មែរយើងបានអនុវត្តិនូវគំនិតកតញ្ញូតាំងតែពីយូរមកហើយ។ ហើយអនុវត្តិគំនិតកតញ្ញូនេះតាំងតែពីសម័យបុរេប្រវត្តិមក គឺការឲ្យតំលៃជំនឿ មេបា ដូនតាជាដើម…»។
លោកសង្កត់ធ្ងន់ថា៖ «ខ្ញុំមិនបានឃើញអំពីបញ្ហាខាតបង់ទេ តែខ្ញុំបានឃើញអំពីផលចំណេញជាង អញ្ចឹងការបោះបាយបិណ្ឌគឺជាការបង្ហាញប្រាប់អំពីទំនៀមទំលាប់ផង រក្សាប្រពៃណីយើងផង ហើយយើងនឹងអាចទទួលបានមកវិញ នូវការគោរពដឹងគុណកតញ្ញូ។ ផ្ទុយមកវិញបើយើងគឹតទៅលើការខាតនៃការបោះទៅប្រឡាក់ ចុះហេតុអ្វីបានជាយើងមិនយកកញ្ឆេរ ឬយើងមិនយកកន្លែងទ្រាប់ឲ្យបានស្អាត ដើម្បីយើងបំឡែងបាយបិណ្ឌទាំងអស់នោះឲ្យទៅជាចំណីសត្វ ឬធ្វើអ្វីមួយដទៃទៀតបានតើ!»។
បុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌជាពិធីដ៏សំខាន់សម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ ដែលមានរយៈពេលកាន់បិណ្ឌ១៥ថ្ងៃ គឺចាប់តាំងពីថ្ងៃកាន់បិណ្ឌទី១ រហូតដល់ថ្ងៃទី១៥ ដែលថ្ងៃទី១៥ជាថ្ងៃភ្ជុំធំ។ ប្រជាពលរដ្ឋនៅតាមភូមិនីមួយៗ តែងតែចែកវេណគ្នា ធ្វើបាយម្ហូប ជាចង្ហាន់យកទៅប្រគេនព្រះសង្ឃ ដើម្បីឧទ្ទិសកុសលដល់ញាតិការទាំងប្រាំពីរសន្តាន ដែលបានចែកឋានទៅ។ ហើយនៅថ្ងៃភ្ជុំបិណ្ឌទាំង១៥ថ្ងៃនេះដែរ ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ ក៏បានទៅបោះបាយបិណ្ឌ ដើម្បីឧទ្ទិសកុសលជូនដល់ពពួកប្រេត ដែលជាញាត្តិក្តី មិនមែនជាញាត្តិក្តី ឲ្យមកទទួលមគ្គផល។ ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជាមានជំនឿថា កុសលផលបុណ្យដែលគេបានធ្វើ តាមរយៈការប្រគេនម្ហូបអាហារដល់ព្រះសង្ឃនោះ នឹងបានដល់ញាតិការទាំងប្រាំពីសន្តាន ដែលបានបាក់បែកចែកឋានទៅលោកខាងមុខ៕
