ជាប្រពៃណីរបស់ដូនតាខ្មែរដែលបានរក្សាពីបុរាណមកដល់បច្ចុប្បន្ន នៅក្នុងពិធីបុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌ ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរតែងតែវេចនំអន្សមចេក អន្សមជ្រូក នំបត់ នំគមជាដើម។ ក្នុងការវេចនំនេះ គេតែងតែឃើញប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរវេចនំមានចំនួនច្រើន។ គ្រួសារខ្លះវេចនំអស់ ៦ គីឡូអង្ករ ហើយគ្រួសារខ្លះទៀតវេចដល់ទៅ១៥គីឡូអង្ករក៏មាន។
ការវេចនំច្រើនបែបនេះ ពួកគាត់មិនអាចពិសាអស់ក្នុងរយៈពេលមួយថ្ងៃពីថ្ងៃនោះទេ។ តែគាត់អាចរក្សានំអន្សមនេះមិនឱ្យផ្អូមរហូតទៅដល់មួយសប្តាហ៍ ដើម្បីទុកហូបបន្ត។ តើដូនតាខ្មែររក្សាអន្សមទុកយ៉ាងណា ទើបមិនងាយផ្អូមនិងជូរអន្សម?
នៅខាងមុខបរិវេណព្រះបរមរាជវាំង ស្ត្រីវ័យប្រហែលជិត៥០ឆ្នាំម្នាក់កំពុងអង្គុយមើលចៅរត់លេងដេញចាប់ព្រាប ដោយមានអារម្មណ៍សប្បាយរីករាយ។ ស្ត្រីម្នាក់នោះគឺអ្នកស្រី ធូ សុភី។ អ្នកស្រីជាអ្នកស្រុកពួក ក្នុងខេត្តសៀមរាប ។ នៅពេលដែលអ្នកកាសែតសួរថាអ្នកស្រីចេះវេចនំអន្សមទេ? គាត់ក៏បានឆ្លើយមកវិញដោយរហ័សថា ចេះ! ដោយគាត់បានរៀបរាប់យ៉ាងដូចច្នេះថា អន្សមចេក និងអន្សមជ្រូកគេ លាយរសជាតិអង្ករខុសគ្នា ដូចជាអន្សមជ្រូកត្រូវដាក់ស្ករ ប៊ីចេង អំបិល ខ្ទិះដូង លាយជាមួយអង្ករ ចំណែកឯអន្សមចេកមិនត្រូវការដាក់ប៊ីចេងនោះទេ។
អ្នកស្រីបន្តថា នំអន្សមជ្រូកគេអាចដាក់សណ្ដែកដីលាយជាមួយអង្ករ ឯបង្គាគេអាចលាយជាមួយស្នូល ក្រៅពីសណ្តែកខៀវដែលគេលាងសម្បកហើយ និងខ្លាញ់ជ្រូកប្រឡាក់គ្រឿងហើយ។ «ចា៎! អន្សមជ្រូកដាក់ដូង ហើយពូតខ្ទិះដូងហើយខ្ញុំកកូរអង្ករ កកូរអង្ករហើយទៅត្រាំសណ្តែក ហើយទៅលាងសណ្ដែកឱ្យស្អាតបាន ហើយដាក់សាច់ជ្រូក កកូរអង្ករ ខ្ញុំតែងធ្វើ ខ្ញុំយកខ្ទិះដើមខ្ទិះបាន ខ្ញុំពូតឱ្យខាប់ៗបានខ្ញុំរម្ងាស់វា រម្ងាស់ឱ្យវារាងនេះបានខ្ញុំដាក់អង្ករកកូរវា ហើយលាយស្ករបន្តិច លាយអំបិលបន្តិច ប៊ីចេងបន្តិចបន្តួច។ ដោយអ្នកចំណូលអ្នកខ្លះគេដាក់ អ្នកចំណូលខ្លះ គេដាក់ហៃប៊ីលាយជាមួយនឹងស្នូល អ្នកខ្លះគេមិនចំណូលទេ! ខាងសៀមរាបវិញដាក់ហៃប៊ីហើយគេប្រលាក់ដាក់ស្នូលហៃប៊ីម្រេច ប៉ុន្តែខ្ញុំមិនចំណូលទេ ខ្ញុំប្រលាក់តែស្នូលលាយអំបិល ខ្ទឹមជាមួយម្សៅស៊ុប ហើយ នងស្លឹកខ្ទឹម»។
ជាម្តាយ និងជាភរិយាម្នាក់ដែលតែងតែធ្វើនំអន្សមឱ្យក្រុមគ្រួសារទទួលទានជាប្រចាំ អ្នកស្រី ធូ សុភី បន្តថា អ្នកស្រុកភូមិគាត់និយមវេចអន្សមដោយប្រើស្លឹកចេកជ្វា។ អ្នកស្រីបន្តថាការវេចអន្សមដោយប្រើស្លឹកចេកជ្វា នោះធ្វើឱ្យពណ៌នំស្អាត។
មានសំនៀងជាអ្នកសៀមរាប សម្ដីរដឺនៗបន្តិច អ្នកស្រី សុភី បានរៀបរាប់ពីការ វេចនំបានស្អាត និងទុកដាក់នំរក្សាទុកបានយូរ មិនងាយផ្អូមជូរថា ដើម្បីវេចអន្សមបានស្អាត គេត្រូវប្រើស្លឹកចេកដែលធំ និងប្រើចំណងស្រទបចេកដែលគេជ្រៀកហាលថ្ងៃ ទើបសំណងវាស្វិតជាប់ល្អ ពេលដែលចងនំទៅបានតឹងល្អ។
អ្នកស្រី សុភី ថា ដើម្បីទុកអន្សមបានយូរ គាត់តែងតែប្រយ័ត្នតាំងពីចាប់ផ្ដើមវេចដំបូង ដោយលាងអង្ករឱ្យបានស្អាត និងស្រង់អង្ករឱ្យស្ងួតទើបវេច។ អ្នកស្រីថា ត្រូវចងនំឱ្យជាប់ល្អកុំឱ្យចូលទឹក និងស្ងោរនំឱ្យឆ្អិនល្អ បន្ទាប់ពីឆ្អិន គាត់តែងតែស្រង់នំដោយសំដិលលើគ្រែ ឬក៨ចងព្យូរឱ្យនំស្រស់ទឹក ទើបចាប់ផ្តើមឆ្អើរដោយប្រើអុស ឬធ្យូង។ អ្នកស្រីថាអាចមានវិធីមួយទៀតគឺយកទៅត្រាំទឹកស្អាត ដែលដាក់ក្នុងឆ្នាំ ហើយត្រូវឧស្សាហ៍ប្តូរទឹក។ អ្នកស្រីថាការធ្វើបែបនេះអន្សមអាចទុកហូបបានដល់ជិតមួយអាទិត្យ។
«ធ្វើហើយយើង ពេលយើងស្រង់ហើយ យើងដាក់សំដិលវាឱ្យតាមលើរនាបគ្រែ ឬក៏ជាលអីមួយៗៗៗ កុំឱ្យវាជាន់គ្នា កាលណាវាជាន់គ្នាវាឆាប់ផ្អូម វាបែកដែរ ហើយយើងដាក់សំដិលវាអត់ងាយផ្អូមទេ! ដល់ពេលដូចថាយើងស្ងោរល្ងាចនេះហើយ ដល់ពេលល្ងាចស្អែក យប់ប៉ុណ្ណេះទៅ យើងចាប់ផ្តើមដាក់កម្ដៅ ឬស្ងោរ ឬមួយក៏ដាក់ឆ្អើរវាទៅណា ឬមួយក៏យើងដាក់ទូរទឹកកកអញ្ចឹងទៅណាស់ត្រាំទឹកយើង ប៉ុន្តែយើងត្រូវផ្លាស់ទឹករាល់ថ្ងៃ យើងដាក់ទឹកវាឱ្យលិច ថ្ងៃនេះអញ្ចេះឧស្សាហ៍ប្តូរទឹក ស្អែកយើងចាក់ទឹកវាចោលអញ្ចឹងទៅ យើងដាក់ទឹកថ្មី។ នំត្រាំទឹកបានយូរដែរតែយើងចៀន បើនំឆ្អើរយើងមិនបាច់ចៀនទេ យើងគ្រាន់តែឆ្អើរកម្តៅៗវាបន្តិចៗទៅ បានយូរដែរប៉ុន្តែខ្លះវារឹង»។
ចំណែកស្ត្រីមួយរូបទៀត អ្នកស្រី លី សារ៉េត ជាអ្នកស្រុកបាទី ខេត្តតាកែវបាន រៀបរាប់ពីការរក្សាអន្សមថា អន្សមអាចទុកបានយូរ សម្រាប់អ្នកទីក្រុងគេអាចដាក់ទូរទឹកកកបាន ចំណែកអ្នកស្រុកស្រែចម្ការអាចធ្វើតាមវិធីនេះបានគឺ ការវេចនំបានជិតល្អ មិនចូលទឹក។ អ្នកស្រីបន្តថា ចំពោះនំដែលគាត់វេចអាចរក្សាបានដល់ទៅ៣ ឬ ៤ថ្ងៃ មិនចាំបានឆ្អើរភ្លើងដោយគ្រាន់តែសំដិលនំឱ្យស្ងួត បន្ទាប់ពីស្ងោរឆ្អិន និងកាត់ខ្សែចំណងចេញឱ្យអស់។
«ស្រង់វាហើយយើងសំដិលវាឱ្យស្ងួតហើយចាំយើងចង់ព្យូរ ហើយកាត់ខ្សែវាសិន កាត់ខ្សែវាបកវាហាលៗ ដាក់កញ្រែ្ចង អាហ្នឹងបានទុកបានយូរដល់ពីឬបីថ្ងៃយើងដាក់ឆ្អើរភ្លើង។ មុនយើងវេចយើងលាងទឹកអង្ករ លាងទឹកអង្ករហើយត្រាំវាប្រហែលកន្លះម៉ោង កន្លះម៉ោងហើយយើងស្រង់វាទុកទៀត ប្រហែលជាកន្លះម៉ោងទៀតចាំយើងយកមកវិចហើយដាក់ស្ងោរ អត់ងាយផ្អូម បើទុកវាតាមធម្មតាបាន បីថ្ងៃបើយើងអត់ឆ្អើរ បើយើងឆ្អើរទុកបាន៥ឬ៦ថ្ងៃ»។
លោកយាយ សេន មកពីស្រុកកំចាយមារ ខេត្តព្រៃវែង បានមានប្រសាសន៍ថា ការវេចអន្សមគឺជាប្រពៃណីដូនតាខ្មែរសម្រាប់ទុកសែនព្រេនជូនដូនតាទៅស្រុក ដោយដាក់កន្ទោងបណ្តែតជូនទៅ ។ លោកយាយដែលមានវ័យ៧១ឆ្នាំ បានបន្តដោយជឿជាក់ និងបទពិសោធក្នុងការរក្សាអន្សមឱ្យបានយូរមិនផ្អូមថា ចំណងត្រូវចងឱ្យជាប់ល្អ។ ជាទម្លាប់របស់លោកយាយ លោកយាយថា ក្រោយពីស្ងោរនំឆ្អិនភ្លាម ត្រូវយកថង់ប្លាស្ទិច ច្រកនំដែលកំពុងក្តៅនោះរួចហើយចងមាត់ឱ្យជិត បន្ទាប់មកយកទៅត្រាំទឹក។
លោកយាយថា ការធ្វើបែបនេះអាចរក្សានំមិនឱ្យផ្អូមបានដល់ទៅ៧ ឬ៨ថ្ងៃ ហើយរសជាតិនំមិនបាត់បង់គុណភាព នៅតែឆ្ងាញ់ដដែល។ «គេទម្លាប់ខ្លះគេឆ្អើរ ទម្លាប់បើខ្ញុំចងដាក់ថង់ត្រាំទឹក សង្កត់ថ្មត្រាំទឹកបានយូរជាង ដាក់ឱ្យនំត្រជាក់សិន ហើយមិនបាច់ស្រាយចំណងចេញទេ ទឹកពាងយើងហ្នឹង ថង់ប្លាស្ទិចយើងហ្នឹងពីរជាន់ទៅហូបបាន១អាទិត្យ ចង់ឱ្យជាប់ហើយត្រាំនៅនឹងទឹកឱ្យលិចហ្នឹងទៅ ដូចយើងនៅស្ងោរអត់ផ្អូមទេ! ហើយអត់ស្អិតៗរអិលទេ បើកាលណាអត់ឆ្អើរ ហើយ៣ថ្ងៃឡើងស្អិតៗបកទៅដូចមានរំអិលចឹង បើត្រាំទឹកនៅឆ្ងាញ់ដដែល»។
តាមប្រសាសន៍របស់ស្ត្រីទាំងបីនាក់នេះ បានបញ្ជាក់ថា ក្មេងៗនាពេលបច្ចុប្បន្ន មិនសូវជាចាប់អារម្មណ៍ចំពោះការវេចនំ ឬអន្សមអ្វីទេ! អ្នកស្រី សុភី បានបង្ហាញក្តីព្រួយបារម្ភដូច្នេះថា ក្មេងៗពេលបច្ចុប្បន្នមិនសូវជាចេះវេចនំនោះទេ។ អ្នកស្រីបានលើកជាឧទាហរណ៍ថា សូម្បីតែកូនស្រីគាត់ក៏មិនចេះវេចនំដែរ ខុសពីអ្នកស្រី ដែលចេះវេចនំតាំងពីអាយុ១៧ឆ្នាំ ដោយរៀនពីអ្នកម្តាយ។ អ្នកស្រីថា ក្មេងឥឡូវហៅមកបង្រៀនទៀត នៅតែគ្មានអ្នកចាប់អារម្មណ៍។
អ្នកស្រីបន្តថា ក្មេងខ្លះថាចាំទិញគេ អ្នកខ្លះទៀតហត់នឿយនឹងការងារ ឬការសិក្សា គឺលែងមើលចាស់ទំធ្វើការទាំងនេះតែម្តង។ អ្នកស្រីសុភីថា បើយុវជននៅតែបន្តមិនចាប់អារម្មណ៍បែបនេះ ខ្លាចទៅថ្ងៃក្រោយគ្មានអ្នកបន្តវេនពីចាស់ទុំ ហើយអ្នកស្រីចង់ឱ្យក្មេងជំនាន់ក្រោយចាប់អារម្មណ៍ឡើងវិញពីបញ្ហាទាំងអស់នេះ។ «ក្មេងៗសព្វថ្ងៃវាមិនសូវចេះ វាមិនដែលបានយកចិត្តទុកដាក់ជាមួយយើងមនុស្សចាស់ រឿងវេចនំ ពេលខ្លះហៅវាជួយខ្លះបើអត់ចេះអញ្ចឹង វាបាត់បង់ទៅទៀតហើយ វាមិនសូវបានរៀនសូត្រពីម៉ែពីឪអី អារឿងវិចនំវិចអន្សមហ្នឹង គេច្រើនតែទិញ ឥឡូវគេឃ្លានគេទិញទៅ»។
ចំណែកលោកយាយសេន ក៏បានបង្ហាញពីការព្រួយបារម្ភចំពោះចំណុចនេះដែរថា ក្មេងឥឡូវគេអាងទិញ។ លោកយាយបន្តថា បើយុវជនចាប់ផ្តើមគិតគូរពីបញ្ហានេះ ពីពេលនេះតទៅលោកយាយជឿជាក់ថា វប្បធម៌ខ្មែរមិនបាត់បង់នោះទេ។ «យើងខ្លាចបាត់បង់តែក្មេងគេថា គេទិញមកគេគោរពដូចគ្នាវាមិនបាត់បង់ទេវប្បធម៌ខ្មែរយើង»៕
