ភ្នំពេញ៖ អំពើពុករលួយគឺជាបញ្ហាចាក់ស្រេះ នៅក្នុងសង្គមកម្ពុជាដែលពិបាកនឹងដោះស្រាយ។ វាកើតមានចាប់តាំងពីក្នុងជីវភាពប្រចាំថ្ងៃ ក្នុងមុខរបររកស៊ីតូចតាច រហូតដល់ករណីជំនួញធំៗ ឬក្នុងការតតាំងក្តីនៅតុលាការផងដែរ។
អ្នកលក់ដូរចល័ត អ្នករកស៊ីក្នុងរាជធានីភ្នំពេញខ្លះ អ្នកធ្លាប់មានរឿងក្តីនៅតុលាការ ក៏ដូចជាអាណាព្យាបាលសិស្ស សុទ្ធតែបានលើកមកបង្ហាញពីបទពិសោធន៍របស់ពួកគេក្នុងការផ្តល់សំណូក។
នៅលើផ្លូវមួយក្បែរផ្សារមាន់អាំង ដែលជាផ្សារដ៏ចំណាស់មួយ ក្នុងខណ្ឌ័ទួលគោករាជធានីភ្នំពេញ អ្នកលក់ធ្យូងចល័តមួយក្រុម មកពីខេត្តកំពង់ធំ និងខេត្តកំពង់ស្ពឺ កំពុងស្វែងរកអតិថិជន។ រ៉ឺម៉កម៉ូតូរបស់ពួកគេ ដែលមានកន្ទុយសណ្តោងធំវែងស្ទើរប៉ុនរថយន្តដឹកទំនិញ ផ្ទុកពេញទៅដោយធ្យូងដុំខ្មៅក្រឹប ខ្លះរាយប៉ាយលើផ្ទៃរ៉ឺម៉ក ខ្លះច្រកក្នុងបាវផ្លាស្ទីកពណ៌ស។
លោកសុខ វាសនា ជាអ្នកធ្យូងម្នាក់ក្នុងចំណោមនោះ។ លោកបានដើរប្រមូលទិញធ្យូងពីអ្នកភូមិក្នុងព្រៃ នៅខេត្តកំពង់ធំ កំពង់ស្ពឺ និង ខេត្តសៀមរាប ដើម្បីផ្គត់ផ្គង់តម្រូវការក្នុងរាជធានីភ្នំពេញអស់រយៈពេលបួនឆ្នាំមកហើយ ។ មុននឹងអាចមកដល់រាជធានីភ្នំពេញលោកត្រូវចំណាយប្រាក់មួយចំនួនដល់ក្រុមសមត្ថកិច្ចនិងអាជ្ញាធរ ចាប់តាំងពីចេញពីឡដុតធ្យូង នៅក្នុងព្រៃ រហូតដល់បង់ឲ្យក្រុមសមត្ថកិច្ចតាមដងផ្លូវផងដែរ។
«ចង់យកចេញពីព្រៃមកបានទាល់តែឲ្យលុយ ២ម៉ឺន ឬ ១ម៉ឺន(រៀល)ទៅរួចហើយ………. តែអត់ឲ្យ …. មិនបានចេញទេ។ ការយកលុយតាផ្លួវច្រើនកន្លែងព្រោះខ្ញុំមិនបានរាប់ទេ បើនៅក្នុងព្រៃគេយកច្រើន ៣ទៅ៤ម៉ឺនរៀល បើនៅសៀមរាប កន្លែងខ្លះ ១០ម៉ឺនរៀល បើមិនឲ្យគេមិនឲ្យចេញទេ។»
ក្នុងសភាពស្គមស្តើង លោកសុខ វាសនា បញ្ជាក់ថាការចំណាយលើការសូកប៉ាន់នៅតាមដងផ្លូវ ស្មើនឹងប្រាក់ចំណេញដែលនៅសល់សម្រាប់គ្រួសាររបស់លោកគឺប្រមាណជាង១០ម៉ឺនរៀលឬច្រើនជាង២៥ដុល្លារអាមេរិក ក្នុងការដឹកធ្យូងលក់មួយជើងៗ។ ប៉ុន្តែអ្នកស្រុកគងពិសី ខេត្តកំពង់ស្ពឺ រូបនេះត្រូវចំណាយពេលយ៉ាងតិចមួយសប្តាហ៍ទើបអាចលក់ធ្យូងពេញមួយរ៉ឺម៉ករបស់គាត់អស់។«ចំនេញបានតិចតួចណាស់ គ្រាន់ចិញ្ចឹមប្រពន្ធកូន ពិបាកគេយកលុយតាមផ្លូវ។»
មិនមែនមានតែអ្នករកស៊ីដឹកធ្យូងលក់តាមផ្លូវនោះទេ ដែលត្រូវបង់លុយទៅឱ្យប៉ូលីសតាមដងផ្លូវ។ ពលរដ្ឋកម្ពុជាមួយចំនួនត្រូវសូកប៉ាន់ឲ្យមន្ត្រីមានសមត្ថកិច្ចដើម្បីការពារភាពមិនស្របច្បាប់របស់ខ្លួន។
ជាក់ស្តែងលោកវ៉ាន់ សុជា ម្ចាស់ហាង សាច់គោអាំង នៅក្បែរផ្សារស៊ីធីម៉ល ក្នុងរាជធានីភ្នំពេញបានរៀបរាប់ថា រៀងរាល់កន្លះឆ្នាំម្តង ឬពេលបុណ្យទានម្តងៗ លោក តែងតែឱ្យលុយមន្ត្រីពន្ធដារ ពី២០ ទៅ៥០ដុល្លារអាមេរិក ឬប្រហាក់ប្រហែលពី៨ម៉ឺនរៀងដល់២០ម៉ឺនរៀលជាថ្នូរនឹងភាពសុខសាន្តសម្រាប់ការរកស៊ីរបស់លោក និងការគេចវេសមិនបង់ពន្ធជូនរដ្ឋ ដោយសារតែហាងរបស់លោក មិនបានធ្វើអាជ្ញាប័ណ្ណរកស៊ីតាមច្បាប់។ លោកវ៉ាន់ សុជា៖«បើសិនជាយើងបង់ថ្លៃសេវារដ្ឋអាហ្នឹងវាធ្ងន់ជាងអាហ្នឹង អញ្ចឹងយើងឱ្យប៉ុន្នឹងវាអត់មានប៉ះពាល់ទេ ផ្តល់ផលចំណេញឱ្យយើងវិញហើយងាយស្រួលឱ្យយើងរកស៊ីទៀតអត់មានខ្វល់ទេ អញ្ចឹងបើសិនជាគាត់ជួយយើងអញ្ចឹង យើងជួយគាត់ផឹក កាហ្វេវិញទៅ បើអត់ទេមានអីក្រសួងពន្ធដាចុះមកផូង យើងអត់រត់អាជ្ញាប័ណ្ណ អត់រត់អីទាំងអស់ ហើយយើងបើកហាងរកស៊ីជិត២០ឆ្នាំហើយ»។
ក្រៅពីបទពិសោធន៍សូកប៉ាន់នេះ លោកសុជា ក៏ធ្លាប់ឱ្យប្រាក់ទៅមន្រ្តីជាន់ខ្ពស់មួយរូប ដើម្បីជួយទប់កុំឱ្យតុលាការចាត់ការរឿងក្តីមួយដែលឪពុករបស់លោករងបណ្តឹងពីបទក្លែងលិខិត ក្នុងករណីជម្លោះដីធ្លីមួយ ដោយសារឪពុករបស់លោកមិនបានពិនិត្យឱ្យបានច្បាស់ មុនផ្តិតមេដៃលើលិខិតស្នាមមួយនោះ។
លោកបានឱ្យដឹងថា ក្នុងរយៈពេល៥ឆ្នាំដែលលោកព្យាយាមកុំឱ្យតុលាការសើរើរឿងក្តីនេះ លោកបានចំណាយលុយអស់ប្រមាណជាង២ម៉ឺនដុល្លារអាមេរិក។
ទាក់ទងនឹងសំណុំរឿងតុលាការដែរ លោកជា វណ្ណារ៉ា វ័យជាង៤០ឆ្នាំ បានចំណាយប្រាក់ចំនួន៥ពាន់ដុល្លារអាមេរិក ជាថ្នូរនឹងការបន្ធូរបន្ថយទោសដល់មិត្តភក្ត្រ័ម្នាក់របស់លោក។ កាលពីឆ្នាំ២០១៥មិត្តរបស់លោកវណ្ណារ៉ា ត្រូវបានតុលាការកាត់ទោសឱ្យជាប់ពន្ធនាគារចំនួន ៧ ឆ្នាំ ក្រោមបទចោទក្លែងបន្លំឯកសារសារធារណៈ។ លោកបានឱ្យដឹងថា បន្ទាប់ពីលោកបានផ្តល់ប្រាក់៥ពាន់ដុលា្លរ តាមរយៈមេធាវីមួយរូប នៅឆ្នាំ២០១៦ សាលាឧទ្ធរណ៍បានបន្ធូរបន្ថយទោសមកត្រឹម៥ឆ្នាំ និងព្យួរការអនុវត្តទោសទាំងអស់។លោកវ៉ាន់ សុជា៖ «គេដាក់ឈ្មោះយើង ហើយឱ្យយើងស៊ីញ៉េ ហើយយើងអត់ដឹង យើងទៅស៊ីញ៉េហើយទៅបើកលុយឱ្យគេ ហើយតុលាការចោទយើងថាក្លែងបន្លំឯកសារសាធារណៈ ហើយគេកាត់ទោសយើងឱ្យជាប់គុកប្រាំពីរ ប៉ុន្តែរួចខ្លួនក៏យើងអត់សប្បាយចិត្តដែរ ដោយសារយើងបានសូកលុយទៅតុលាការ ហើយការសូកប៉ាន់នេះ សូម្បីតែខ្ញុំក៏មិនសប្បាយចិត្តដែរ តែដើម្បីរួចខ្លួនខ្ញុំត្រូវតែធ្វើបើមិនអញ្ចឹងទេ បើអញ្ចឹងទេខ្ញុំជាប់គុកឥតប្រយោជន៍ ទើបខ្ញុំសុខចិត្តខ្ចីលុយអ្នកនេះ អ្នកនោះដើម្បីសូកប៉ាន់គេ ដើម្បីឱ្យយើងរួចខ្លួន។»
របាយការណ៍មួយរបស់ អង្គការតម្លាភាពកម្ពុជាដែលមានមូលដ្ឋាននៅក្នុងក្រុងប៊ែឡាំង ប្រទេសអាល្លឺម៉ង់ ចេញផ្សាយកាលពីដើមឆ្នាំ២០១៧នេះ លើកឡើងថា កម្ពុជាស្ថិតក្នុងលំដាប់លេខរៀងទី១៥៦ក្នុងចំណោមប្រទេសសរុបចំនួន១៧៦ដែលអង្គការនេះបានធ្វើការសិក្សាលើអំពើពុករលួយ ដែលធ្វើឲ្យកម្ពុជាជាប្រទេសដែលពុករលួយខ្លាំងជាងគេបំផុតក្នុងប្លុកអាស៊ាននិងជាប្រទេសពុករលួយខ្លាំងជាងគេលំដាប់ទី៣នៅតំបន់អាស៊ីប៉ាស៊ីភិក។
របាយការណ៍ដដែលចង្អុលបង្ហាញថាការគ្រប់គ្រងធនធានធម្មជាតិនិងប្រពន្ធ័តុលាការជាកន្លែងមានអំពើពុករលួយខ្ពស់ហើយត្រូវការដោះស្រាយ។ មន្ត្រីតុលាការជាប់ចំណាត់ថ្នាក់លេខ១បីឆ្នាំជាប់ៗគ្នាក្នុងការប្រព្រឹត្តិអំពើពុករលួយ។ តាមពីក្រោយដោយមន្ត្រីប៉ូលិស ជាប់ចំណាត់ថ្នាក់លេខ២ ហើយមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលប្រព្រឹត្តិអំពើពុករលួយច្រើនជាងគេឈរនៅលំដាប់ទី៣។
លោក ឱម យ៉ិនទៀង ប្រធានអង្គភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយរបស់រដ្ឋាភិបាលក៏ធ្លាប់បានរិះគន់អំពើពុករលួយក្នុងប្រពន្ធ័តុលាការនេះដែរ។ពិសេសទាក់ទងនឹងមេធាវីនិងចៅក្រមដែលឆ្លើយដាក់គ្នាអំពីអំពើពុករលួយ។
លោក ជិន ម៉ាលីន អ្នកនាំពាក្យក្រសួងយុត្តិធម៌ ប្រាប់វិទ្យុស្រ្តីថា ពិតជាការប្រព្រឹត្តអំពើពុករលួយនៅក្នុងស្ថាប័នតុលាការ ប៉ុន្តែគ្រាន់តែក្នុងលក្ខណៈតិចតួច មិនច្រើនដូចសន្ទស្សន៍នៅក្នុងរបាយការណ៍ដែលបានសន្និដ្ឋាននេះឡើយ។ លោកបន្ថែមថា ក្រសួងយុត្តិធម៌មានយន្តការរៀបចំគោលនយោបាយ និងយន្តការ តាមដានត្រួតពិនិត្យ ការអនុវត្តរបស់ស្ថាប័ន តុលាការដើម្បីធ្វើឲ្យមានការប្រសើរឡើង។
ក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលនិងមន្ត្រីតុលាការរាជធានីភ្នំពេញ តុលាការខេត្តកណ្តាល និងសាលាដំបូងខេត្តពោធិ៍សាត់ ត្រូវចាប់ខ្លួននិងផ្តន្ទាទោសទាក់ទងនឹងករណីប្រព្រឹត្តិអំពើពុករលួយ។
លោក ឱម យ៉ិនទៀង ប្រធានអង្គភាពប្រឆាំង អំពើពុករលួយ បានឱ្យដឹងថាកន្លងមកអង្គភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយបាន ស៊ើបអង្កេត និងចាប់ខ្លួនចៅក្រមនៅកម្ពុជាមួយចំនួនដែលបានប្រព្រឹត្តអំពើពុករលួយ។
លោក ឱម យ៉ិនទៀង៖«ចុះយើងចាប់ម៉ាគំនរ ចៅក្រមក៏យើងមានចាប់ ព្រះរាជអាជ្ញាអីក៏យើងមានចាប់ដែរតើ ហើយឱ្យយើងធ្វើមិចទៀត ករណីទី១តាមខ្ញុំចាំ ទី១ដែលយើងចាប់គឺព្រះរាជអាជ្ញាធរខេត្តពោធិ៍សាត់នេះ »។
របាយការណ៍ឆ្នាំ២០០៤ របស់ភ្នាក់ងារ USAID បង្ហាញថាការប្រមូលពន្ធរបស់រដ្ឋធ្លុះធ្លាយចំពោះការរត់គេចពន្ធ ការស៊ីសំណូក និងការអនុវត្តផ្ទុយនឹងច្បាប់មួយចំនួនទៀត។ ការបាត់បង់ចំណូលរដ្ឋត្រូវប៉ាន់ប្រមាណថាមានចន្លោះពី៣០០ទៅ៥០០លានដុល្លារអាមេរិកក្នុងមួយឆ្នាំៗ។ ហើយអំពើពុករលួយដែលខ្លាំងជាងគេគឺទាក់ទងនឹងសម្បទានព្រៃឈើ។
របាយការណ៍រៀបរាប់ថា «កងនគរបាល និងមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលទារលុយសំណូកតូចៗនៅកន្លែងរាប់មិនអស់។ សិស្សនិស្សិតតាមសាលាសាធារណៈផ្តល់លុយក្រៅផ្លូវការជាប្រចាំថ្ងៃដើម្បីចាក់បំពេញប្រាក់ខែរបស់គ្រូបង្រៀននិងរដ្ឋបាល និងអាចបំពេញហោប៉ៅមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់នៅតាមក្រសួងទៀតផង។ ការអនុវត្តដូចគ្នានេះក្នុងប្រពន្ធ័សុខាភិបាលដែលមានការផ្តល់កម្រៃបន្ថែមដល់ក្រុមវេជ្ជបណ្ឌិត គិលានុប្បដ្ឋាកយិការនិងបុគ្គលិកសុខាភិបាលផ្សេងទៀត។»
បើទោះជាយ៉ាងណា រដ្ឋាភិបាលបានបង្ហាញការខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់ខ្លួនក្នុងការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងអំពើពុករលួយ។ ច្បាប់ស្តីពីការប្រឆាំងអំពើពុករលួយត្រូវបានអនុម័តនិងដាក់ឲ្យប្រើប្រាស់នៅឆ្នាំ២០១០។ ច្បាប់នេះបានចែងថាអ្នកផ្តល់សំណូកនិងអ្នកទទួលសំណូកនឹងត្រូវផ្តន្ទាទោសដូចគ្នា។ ច្បាប់នេះបានកំណត់និយមន័យនៃអំពើពុករលួយថាការផ្តល់ផលឬទទួលផលដែលមិនសមាមាត្រនឹងទំហំការងារដែលទទួលខុសត្រូវ។
ករណីអំពើពុករលួយដែលធ្វើឱ្យមជ្ឈដ្ឋាន ចាប់អារម្មណ៍ខ្លាំង គឺករណីលោក ស៊ុត ឌីណា អតីតអគ្គរាជខ្មែរប្រចាំប្រទេស កូរ៉េខាងត្បូង ត្រូវបានចាប់ខ្លួន កាលពីឆ្នាំ២០១៦ និងលោកចៅក្រម អាំង មាលតី នៃសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញដែលត្រូវតុលាការផ្តន្ទាទោសកាលពីឆ្នាំ២០១៥ ពីបទកេងប្រវ័ញ្ចយកផលប្រយោជន៍ដោយខុសច្បាប់ ហើយត្រូវតុលាការសម្រេចផ្ដន្ទាទោសដាក់ពន្ធនាគារកំណត់ ៣ឆ្នាំ ។
នៅឆ្នាំ២០១៧នេះ មន្រ្តីសាធារណៈមួយចំនួន ក៏ត្រូវបានចាប់ខ្លួន និងផ្តន្ទោទោសដាក់ពន្ធនាគារផងដែរ ក្នុងនោះ រួមមានជំនួយការរបស់អគ្គលេខាធិការរងនៃក្រុមប្រឹក្សាអភិវឌ្ឍន៍កម្ពុជា ស៊ីឌីស៊ី (CDC) ជុំវិញករណីទាមទារ និងទទួលប្រាក់ខុសច្បាប់នៅក្នុងពេលបំពេញការងារ និងហ៊ុយ ហឿន ដែលជានាយរងផ្នែកសិទ្ធិនិពន្ធ និងសិទ្ធិប្រហាក់ប្រហែល ការិយាល័យកម្មសិទ្ធិបញ្ញា នៃនាយកដ្ឋាននគរបាលប្រឆាំងបទល្មើសសេដ្ឋកិច្ច ក្រសួងមហាផ្ទៃ ជាដើម។
លោក ប៉ិច ពិសី នាយកកម្មវិធីនៃអង្គការតម្លាភាពកម្ពុជា បានឱ្យដឹងថា បើទោះជាកម្ពុជា បានអនុវត្តច្បាប់ប្រឆាំងអំពើពុករលួយក៏ដោយ ប៉ុន្តែនៅមានកម្រិតនៅឡើយ ដែលធ្វើឱ្យកម្រិតពុករលួយនៅកម្ពុជានៅតែធ្ងន់ធ្ងរនៅឡើយ។
លោក សង្កេតឃើញថា ការប្រព្រឹត្តិអំពើពុករលួយនៅក្នុងស្ថាប័នសាធារណៈមានច្រើនរូបភាព ប៉ុន្តែដោយសារការអនុវត្តច្បាប់នៅមានកម្រិត ទើបធ្វើឱ្យមន្រ្តីដែលនៅបន្តប្រព្រឹត្តអំពើពុករលួយទាំងនោះ ជៀសផុតពីការចាប់ខ្លួន និងគ្មានការស៊ើបអង្កេត ដែលធ្វើឱ្យពួកគេនៅតែអាចមានលទ្ធភាពប្រព្រឹត្តិអំពើពុករលួយដដែល។ លោក ប៉ិច ពិសី ៖ «ការអនុវត្តច្បាប់គឺយើងឃើញថាមាន ប៉ុន្តែមមិនទាន់ដល់កម្រិតមួយដែលអាចឆ្លើយតបទៅនឹងទំហំនៃអំពើពុករលួយដែលកើតមាននៅក្នុងប្រទេសយើងទេ អញ្ចឹងយើងមិននិយាយថាការអនុច្បាប់គាត់មិនល្អទេ យើងនិយាយថាការអនុច្បាប់នៅមានកម្រិត ហើយយើងលើកទឹកចិត្តឱ្យគាត់ពង្រឹងការអនុវត្តច្បាប់ហ្នឹងឱ្យប្រសើរជាងនេះ ដើម្បីឈានទៅកាត់បន្ថយអំពើពុករលួយ។»
លទ្ធផលនៃសន្ទស្សន៍នៃការយល់ឃើញពីអំពើពុករលួយរបស់អង្គការតម្លាភាពកម្ពុជា ចេញផ្សាយនៅថ្ងៃទី២៥ ខែមករា ឆ្នាំ២០១៧ បានបង្ហាញថា អំពើពុករលួយក្នុងស្ថាប័នសាធារណៈនៅកម្ពុជាមិនទាន់មានការផ្លាស់ប្តូរនៅឡើយ។ ប្រទេសកម្ពុជាទទួលបានពិន្ទុដដែល ដូចឆ្នាំមុនពោលគឺ ពិន្ទុ២១ ដោយផ្អែកលើមាត្រដ្ឋានសកលពី ០(ពុករលួយខ្លាំង) ទៅ១០០(ស្អាតស្អំខ្លាំង)។
ថ្វីបើនៅតែមានអំពើពុករលួយក្នុងសង្គមកម្ពុជាប៉ុន្តែកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងមួយរបស់រដ្ឋាភិបាលនិងសង្គមស៊ីវិលតាមរយៈការប្រឆាំងនិងការអប់រំផ្សព្វផ្សាយអំពីអំពើពុករលួយដែលជាអំពើខុសច្បាប់មួយនោះ ទំនងជាទទួលបានផ្លែផ្កាជាបណ្តើរៗផងដែរ។ ពលរដ្ឋមួយចំនួនបើទោះជាបានចូលរួមចំណែកក្នុងការបង្កឱកាសឲ្យមានអំពើពុករលួយ ប៉ុន្តែពួកគេបានក្រឡេកថយក្រោយមកវិញថាទង្វើរបស់ពួកគេគឺជាទង្វើខុសច្បាប់។
ជិត២០ឆ្នាំហើយដែលលោកវ៉ាន់ សុជា ម្ចាស់ហាង សាច់គោអាំង នៅក្បែរផ្សារស៊ីធីម៉ល ក្រុងភ្នំពេញបានផ្តល់លុយក្រោមតុដល់មន្ត្រីប្រមូលពន្ធសម្រាប់រដ្ឋាភិបាល។ហើយក៏ជិត២០ឆ្នាំដែរដែលមន្ត្រីដដែលនោះទទួលផលពីភាពមិនស្របច្បាប់ក្នុងការធ្វើជំនួញ។ទោះជាយ៉ាងណា ថៅកែភោជនីយដ្ឋានរូបនេះដឹងយ៉ាងច្បាស់ថាអ្វីដែលលោកធ្វើ គឺពាក់ពន្ធ័នឹងការប្រព្រឹត្តិនូវអំពើពុករលួយ។ ប៉ុន្តែអ្វីដែលលោកបានយល់ដឹងនោះគឺថាតើការផ្តល់សំណូក ឬការទទួលសំណូកនឹងត្រូវជាប់ទោសកម្រិតណា។
លោកវ៉ាន់ សុជា៖«វាត្រឹមត្រូវហើយ ព្រោះអីយើងអត់មានឯកសារអាជ្ញាប័ណ្ណអីស្របច្បាប់ផង ប៉ុន្តែយើងបែរជាសូកលុយពីក្រៅ អាហ្នឹងខ្ញុំគិតជាអំពើពុករលួយហើយ។»
អ្នកស្រី ជឹង សុវណ្ណឌី វ័យ ៥៨ឆ្នាំ រស់នៅក្នុងខេត្តតាកែវ ។ អ្នកស្រីបានរំលឹកថាបទពិសោធន៍នៃការសូកប៉ាន់ក្នុងការទិញវិញ្ញាសាតម្លៃ៣ម៉ឺនរៀលសម្រាប់ការប្រលងមធ្យមសិក្សាទុតិយភូមិ ក្នុងឆ្នាំ២០១០ ដោយសារអ្នកស្រីបារម្ភពីការប្រឡងរបស់កូនខ្លួន។
អ្នកស្រី ជឹង សុវណ្ណឌី ៖« កាលកូនខ្ញុំប្រឡងបាក់ឌុបគេឈូរឆ ទិញវិញ្ញាសារគ្រប់គ្នាចំណែកខ្ញុំក៏ភ័យក្លាចកូនធ្វើមិនកើត និងឃើញគេទិញច្រើនក៏ទិញនិងគេដែរទៅ។បន្ទាប់មកប្រាប់លេខតុឲ្យគេយកឲ្យកូន ។រួចឲ្យ សន្តិសុខ ឲ្យគេ១៥០០០រៀល និង ថ្លៃវិញ្ញាសារ ១៥០០០រៀល ដើម្បីឲ្យកូន ខ្ញុំអស់ ៣០០០០រៀល។»
ស្រ្តីសម្បុរសរជាប់ស្រឡាយសែនចិនរូបនេះ មិនត្រឹមតែបានយល់ដឹងពីអំពើពុករលួយ ប៉ុន្តែថែមទាំងស្អប់ខ្ពើមអំពើពុករលួយថែមទៀត ពីព្រោះថាកូនរបស់អ្នកស្រីក៏ធ្លាប់រងនូវភាពមិនយុត្តិធម៌ក្នុងថ្នាក់រៀន ខណៈដែលគ្រូបង្រៀនផ្តល់ពិន្ទុលម្អៀងដល់សិស្សដែលមិនបានរៀនគួរជាមួយខ្លួន។
អ្នកស្រី ជឹង សុវណ្ណឌី ៖« មិនចង់ឲ្យមានអំពើរពុករលួយ ព្រោះបើពុករលួយទៅអ្នកមានគេមានលុយសូក ចំនែកអ្នកក្រនៅស្រុកសែ្រមិនអាចកម្រអ្នករកបាន ៣០០០ឬ ៤០០០ដុល្លាណាស់ ហើយបើមានការសូកដើម្បីទទួលការងារ អ្នកក្រដេកចាំតែស្លាប់ទៅ ព្រោះមិនអាចរកការងារបានទេដែរ។ព្រោះអ្នកក្រគ្មានលុយសូក។»
បែបនេះក្តីលោក ជា វណ្ណរ៉ា ដែលមិត្តភក្ត្រ័របស់លោកធ្លាប់រងគ្រោះដោយប្រពន្ធ័តុលាការស្នើឱ្យរដ្ឋាភិបាល ត្រួតពិនិត្យប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌នៅកម្ពុជា ហើយគ្រប់ករណីទាំងអស់«ត្រូវធ្វើទៅតាមច្បាប់ កុំធ្វើទៅធ្វើតាមអ្នកមានលុយមានអំណាច បើមិនដូច្នេះទេ អ្នកក្រនៅតែរងភាពអយុត្តិធម៌ ពីប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌នេះ។»
លោកឱម យ៉ិនទៀង ប្រធានអង្គភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយ បញ្ជាក់ថា បច្ចុប្បន្ននេះ ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជានិងមន្រ្តីរាជការបានកែប្រែឥរិយាបទ និងចូលរួមប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងអំពើពុករលួយកាន់តែច្រើនឡើង ដែលធ្វើឱ្យបញ្ហាអំពើពុករលួយមានភាពវិជ្ជមាន។
នាយកកម្មវិធីនៃអង្គការតម្លាភាពកម្ពុជា លោក ប៉ិច ពិសី សង្កេតឃើញថាបច្ចុប្បន្នទាំងយុវជន និងប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ មានការយល់ដឹង និងជជែកពីបញ្ហាអំពើពុករលួយច្រើន ប៉ុន្តែសកម្មភាពដែលចូលរួមប្រយុទ្ធប្រឆាំង និងរាយការណ៍អំពីអំពើខុសច្បាប់នេះមានតិចតួចនៅឡើយ។
លោកចង់ឱ្យពលរដ្ឋចូលរួមប្រឆាំងអំពើពុករលួយតាមរយៈការរាយការណ៍ ធ្វើជាសាក្សី និងយុទ្ធនាការផ្សេងដើម្បីលុបបំបាត់អំពើពុករលួយនៅកម្ពុជា។
ធនាគារពិភពលោកចាត់ទុកថាអំពើពុករលួយជាការប្រឈមធំបំផុតក្នុងការសម្រេចគោលដៅរបស់ខ្លួនដើម្បីបញ្ចប់ភាពក្រីក្រត្រឹមឆ្នាំ២០៣០និងលើកកំពស់ភាពសំបូររុងរឿងឲ្យកើនដល់៤០ភាគរយនៃពលរដ្ឋក្នុងប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍន៍។
ស្ថាប័នហិរញ្ញវត្ថុដ៏ធំដដែលនេះវាយតម្លៃថាក្រុមហ៊ុន និងបុគ្គលបានបង់ប្រាក់សំណូកប្រមាណជា១,៥ ទ្រីលាន ដុល្លារជារៀងរាល់ឆ្នាំ។ ហើយផលប៉ះពាល់ជាសំខាន់នៃអំពើពុករលួយគឺនឹងជះឥទ្ធិពលជាអវិជ្ជមានដល់ប្រជាពលរដ្ឋក្រីក្រនិងជះឥទ្ធិពលអាក្រក់ដល់កំណើនសេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសដែលមានអំពើពុករលួយ៕
អត្ថបទដោយ កញ្ញា ឆេង ចាន់នីតា និង កញ្ញា ច្រឹកស្រីអូន
