ភ្នំពេញ៖ ការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់ គឺជាកំលាំងវាស់ស្ទង់ប្រជាធិបតេយ្យមូលដ្ឋាន សំដៅការដោះដូរអំណាចពលរដ្ឋនៅក្នុងមូលដ្ឋាន ហើយដែលអាចប្រែប្រួលថែមទៀតការបោះឆ្នោតសភា ឆ្នាំ២០១៨ តាមសម្លេងបោះឆ្នោតរបស់ពលរដ្ឋម្ចាស់ប្រទេស។ ការបោះឆ្នោតថាក់ក្រោមជាតិនេះគឺជាលាំងវាស់ស្ទង់ប្រជាធិបតេយ្យមូលដ្ឋានយ៉ាងពិតប្រកដ។តើពលរដ្ឋម្ចាស់ប្រទេសគួរចូលរួមបែបណាដើម្បីឱ្យអំណាចរបស់ខ្លួនប្រើប្រាស់ដោយមានប្រសិទ្ធិភាពនិងមានការប្រែប្រួលមួយកម្រិតទៅលើប្រជាធិបតេយ្យថ្នាក់ជាតិ? សូមស្ដាប់ការស្រង់សម្រង់វិភាគ ដែលរៀបរៀងដោយកញ្ញាជុំជោគជាតាដូចតទៅ៖
នៅជាង៤ខែបន្តិចប៉ុណ្ណោះ ការបោះឆ្នោតក្រុមប្រឹក្សាឃុំសង្កាត់ នឹងចាប់ផ្ដើមហើយ ។ ខណៈគណបក្សនយោបាយក៏ចាប់ផ្ដើមធ្វើសម្មភាពរបស់ខ្លួន បណ្ដើរៗដែរ។ គណបក្សកាន់អំណាច និងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលពលរដ្ឋសម្លឹកមើលជាងគេក៏មានសកម្មភាពសកម្មឡើងដែរ ទៅចុះជួបពលរដ្ឋជាសកម្មជនរបស់ខ្លួននៅមូលដ្ឋាន។ ខណៈនេះ ពលរដ្ឋត្រូវបក្សនយោបាយយកចិត្តយកថ្លើមលួងលោមដើម្បីឱ្យគាំទ្របក្សរបស់ពួកគេ។ ពេលអ្នកនយោបាយចុះជួប គឺជាការសន្យាដើម្បីផ្ដល់អំណាចឱ្យពលរដ្ឋ ហើយជួយអភិវឌ្ឍភូមិឃុំតាមតម្រូវការដែលចាំបាច់នេះ ។ នេះ គឺ កាលៈទេសៈមួយដែលពលរដ្ឋត្រូវប្រើសិទិ្ធរបស់ខ្លួន ក្នុងការដោះដូរអំណាចមូលដ្ឋាន ឬ ប្រជាធិបតេយ្យ សំដៅពង្រឹងអំណាចរបស់ខ្លួនថែមទៀតនៅលើប្រជាធិបតេយ្យថ្នាក់លើហើយជាឱកាសនៃការប្រែប្រួលអំណាចកំពូលរបស់ប្រទេសទៀតផង។
អ្នកឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោត និងអ្នកតាមដានកិច្ចការសង្គម និងនយោបាយ និយាយថា ឱកាស៥ឆ្នាំមានម្ដងនេះ គឺ ពលរដ្ឋជាម្ចាស់ប្រទេសត្រូវតែបង្ហាញឆន្ទៈ ដើម្បីឱ្យមានការអនុវត្តប្រជាធិបតេយ្យ មូលដ្ឋានមានរឺងមាំ និងមានការអភិវឌ្ឍប្រកដោយការទទួលខុសត្រូវដោយឈរលើសង្គមមួយមាន យុត្តិធម៌ ពិតប្រាកដ។
លោក សំ គន្ធាមី នាយកប្រតិបត្តិនៃគណៈកម្មាធិការអព្យាក្រឹត្យ និងយុត្តិធម៌ ដើម្បីការបោះឆ្នោតដោយសេរី និងត្រឹមត្រូវនៅកម្ពុជា ហៅថា និកហ្វិក មានប្រសាសន៍ថា ពលរដ្ឋត្រូវបោះឆ្នោតដោយ យកឧត្តមគតិរបស់ខ្លួន ហើយត្រូវចេះវិភាគលើគោលនយោបាយរបស់បក្សនិមួយៗថាតើជួយពង្រឹងអំណាចពលរដ្ឋបានកម្រិតណា។
លោកសំ គន្ធាមី ៖ «ចឹងដាច់ខាតត្រូវយល់ឱ្យច្បាស់ពីមនុស្ស ហើយនិងគោលនយោបាយ និងផែនការដែលត្រូវធ្វើ ហើយដំណើរការ ប្រជាពលរដ្ឋគ្រប់គ្នា អ្នកដែលមានឈ្មោះក្នុងបញ្ជីបោះឆ្នោតត្រូវតែចូលរួមបោះឆ្នោតឱ្យបានគ្រប់ៗគ្នា ដើម្បីធ្វើការសម្រេចចិត្តឱ្យបានត្រឹមត្រូវ »។
លោក សំ គន្ធាមីទទូចថា ក្រៅពីការចូលរួមរបស់ប្រជាពលរដ្ឋហើយនោះ គណបក្សនយោបាយក៏ត្រូវប្រកួតគ្នាដោយឈរលើគោលការណ៍នយោបាយរស់ខ្លួនដោយត្រឹមត្រូវ ផងដែរ។
លោក សំ គន្ធាមី ៖ «ហើយប្រជាពលរដ្ឋទាំងអស់គ្នា មិនត្រូវទទួលការគំរាមកំហែង ឬបំភិតបំភ័យពីគណបក្សណាមួយទេ គឺថា ធានាបរិយាកាសឱ្យវាសេរី ត្រឹមត្រូវ និងសុក្រឹត្យភាព ដើម្បីឱ្យប្រជាពលរដ្ឋគាត់ស្វែងយល់ ហើយសម្រេចដោយខ្លួនគាត់»។
ជុំវិញរឿងនេះដែរ លោក គឹម សុខ អ្នកឃ្លាំមើលការអភិវឌ្ឍន៍សង្គម និងនយោបាយ មើលឃើញដែរថា ដើម្បីឱ្យពលរដ្ឋប្រើប្រាស់អំណាចមានប្រសិទ្ធិភាព គឺ ពលរដ្ឋត្រូវចេះតាមដានអ្នកនយោបាយ បន្ទាប់មក ពលរដ្ឋគួរចេះមើលប្រសិទ្ធិភាពនៃការបោះឆ្នោតនៅកម្ពុជា។ បន្ថែមលើនេះ អ្វីដែលលោក គឹម សុខ គិតថា ជាចំនុចចូលរួមសំខាន់របស់ពលរដ្ឋនោះ គឺ លោក ចង់ឱ្យពលរដ្ឋខ្មែរបោះឆ្នោតដោយពិនិត្យទៅលើប្រព័ន្ធនៃការដឹកនាំបក្ស ជាជាងពិនិត្យទៅលើបុគ្គលម្នាក់ៗ។
លោក គឹម សុខ ថា ៖ «ចំនុចដែលខ្ញុំផ្ដាំផ្ញើធំបំផុត គឺថា ប្រជាពលរដ្ឋត្រូវតែបោះឆ្នោត ឬគួរតែបោះឆ្នោត ដោយពិនិត្យលើប្រព័ន្ធនៃការដឹកនាំបក្សជាជាងពិនិត្យលើបុគ្គលម្នាក់ៗ ពីព្រោះតែបុគ្គលដែលជាប់ឆ្នោតកន្លងមក ដែលយើងឃើញថា មានសមត្ថភាព មានការចេះដឹង អត់បានបម្រើរដ្ឋតាមការចេះដឹងរបស់ពួកគាត់ទេ ប៉ុន្ដែតាមការចង្អុលបង្ហាញរបស់បក្សវិញ»។
ជាអ្នកវិភាគ និងអ្នកឃ្លាំមើលបញ្ហាសង្គមផងនោះ លោក គឹម សុខថា ការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់ គឺជា កំលាំវាស់ស្ទង់ប្រជាធិបតេយ្យមូលដ្ឋាន ដែលអាចអោយដោះដូរអំណាចនៅមូលដ្ឋាន ក៏ដូចជាធ្វើឱ្យប្រែប្រួល ថែមទៀតក្នុងការបោះឆ្នោតសភា ឆ្នាំ ២០១៨។លោកបន្តថាឱកាសនេះហើយជាសិទ្ធិរបស់ពលរដ្ឋ ដើម្បី បង្ហាញឆន្ទៈរបស់ដោយ មិនត្រូវការដោះដូរដោយហិង្សា។
លោក គឹម សុខ ៖ «នៅក្នុងសង្គមជាតិណាក៏ដោយ សកលលោកនេះគឺវាចឹង វាត្រូវតែមានការផ្លាស់ប្ដូរបែបនឹង ហើយការផ្លាស់ប្ដូរផ្ដើមចេញពីការបាត់ការគាំទ្រមូលដ្ឋានរបស់អ្នកកាន់អំណាច ឬគណបក្សកដែលធ្លាប់កាន់អំណាចយូរឆ្នាំនឹង វាជាឥទ្ធិពលនៃការផ្លាស់ប្ដូរជាទ្រង់ទ្រាយធំដល់ថ្នាក់ជាតិ ខ្ញុំមិនអាចគិតថា យូរ ឬក៏ឆាប់នោះទេ ប៉ុន្ដែកាលណាការផ្លាស់ប្ដូរនៅមូលដ្ឋានកាន់តែឆាប់ ការផ្លាស់ប្ដូរនៅថ្នាក់ជាតិក៏កាន់តែឆាប់ដែរ»។
ថ្មីៗនេះ គេសង្កេតឃើញសម្ដេចនាយករដ្ឋមន្ដ្រី ហ៊ុន សែន បានសរសេរលើកឡើងនៅលើហ្វេសប៊ុករបស់លោកអំពីពាក្យសន្ដិភាព ដូចជា « សមុទ្រប្រទេសកម្ពុជា ដែលមានសន្តិភាព ពិតជាខុសគ្នាជាមួយសមុទ្រនៃប្រទេសដែលមានសង្គ្រាម។ មានសន្តិភាព មានការសប្បាយ ដែលត្រូវរួមគ្នាការពារសន្តិភាពបន្តទៀត»។
ស្របពេលនេះដែរ លោកសមរង្ស៊ី ប្រធានគណបក្សប្រឆាំងធំជាងគេនៅកម្ពុជា ក៏តែងរម្លឹកសារ របស់លោកដែលលោកថា បើការបោះឆ្នោតឃុំមានការប្រែប្រួលខ្លាំងគឺ ជាការផ្ដើមឱ្យមានការ ដោះដូរអំណាច ថ្នាក់លើជាពុំខាន ។ លោកទទូចថា ពលរដ្ឋត្រូវប្រើឱ្យកាសនេះ ដើម្បី អំណាច ថ្នាក់មូលដ្ឋាន របស់ខ្លួនហើយឈាន់ដោះដូរយ៉ាងពិតមួយទៀត នៅក្នុងបោះឆ្នោតសភាឆ្នាំ២០១៨ ដែលថាបក្សសង្គ្រោះជាតិរបស់លោកនឹងដឹកនាំប្រទេស។ តែ យ៉ាងនេះក្ដី បក្សកាន់អំណាច ថាគេនឹង ដឹកនាំប្រទេសបន្តទៀត។
តែអ្នកវិភាគថាការបោះឆ្នោតក្រុមប្រឹក្សាឃុំសង្កាត់នៅថ្ងៃទី ៤មិថុនា គឺ ជាការស្ទាបស្ទង់មតិពលរដ្ឋសម្រាប់ការបោះឆ្នោតសភាឆ្នាំ ២០១៨ បើបក្សកាន់អំណាចរបូតអាសនៈមេឃុំ ឬចៅសង្កាត់ទៅបក្សប្រឆាំង អាចមកពីកត្តាអយុត្តិធម៌សង្គម មួយផ្នែកដែរ។
តាមការវិភាគរបស់អ្នកវិភាគ បើបក្សប្រឆាំងដណើ្ដមអាសនៈបានច្រើនជាងការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់កាលពីឆ្នាំ២០១២ ថែមមួយចំនួនទៀត អាច បានមកដោយសារធ្លាក់ការគាំទ្រ ពីពលរដ្ឋទៅលើគណបក្សកាន់អំណាច។
បើបក្សនេះរបូតអាសនៈច្រើននៅក្នុងការបោះឆ្នោតមូលដ្ឋាន ឬថ្នាក់ក្រោមជាតិ គឺជា ការបាត់បង់ថែមទៀតនៃអាសនៈរដ្ឋសភានៅក្នុងការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១៨ដែលបក្សបានរបួតពី ៩០ អះសនៈ មក ៦៨អាសនៈ (នៅក្នុងការបោះឆ្នោតឆ្នាំ ២០១៣ )។
ជាកត្តាសត្យានុម័តបើបក្សកាន់អំណាច បាត់បង់ការគាំទ្រពីពលរដ្ឋ បក្សប្រឆាំងកាន់តែទទួលបានការទុកចិត្តពីពលរដ្ឋ។ អ្នកវិភាគថាការបោះឆ្នោតឆ្នាំ ២០១៧ និង២០១៨ គឺជា គន្លឹះស្លាប់រស់របស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាថាតើអាចបន្តកាន់អំណាចបាន ឬ មិនបាន ៕
