ភ្នំពេញ៖ គឺជារឿងមិនចម្លែងអ្វីទេចំពោះ ប្រទេសប្រកាន់របបប្រជាធិបតេយ្យពិតប្រាកដ គេគោរពរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ដែលមានការកំណត់អាណត្តិមេដឹកនាំរបស់ខ្លួនច្បាស់លាស់ ដោយមិនបណ្ដោយឱ្យមាន ការកាន់អំណាចលើសដែនកំណត់ឡើយ។
ដោយឡែកប្រទេសប្រកាន់របបប្រជាធិបតេយ្យ ក្លែងក្លាយ គេតែងសង្កេតឃើញមេដឹកនាំប្រទេសនោះ ព្យាយាម ក្រាញអំណាច ក្រោមលេសថា រដ្ឋធម្មនុញ្ញមិនបានកំណត់ពេលវេលាចុះចេញពីតំណែង។
ប្រទេសនោះ ទោះជាមានការបោះឆ្នោត ក៏ដោយតែស្ថាប័នរៀបចំការបោះឆ្នោតរបស់ប្រទេស មិនមានតម្លាភាព មិនមានភាពសេរីភាព ពោលគឺបន្លំសន្លឹកឆ្នោត បន្លំតួលេខបោះឆ្នោត នាំឱ្យមេដឹកនាំនោះបន្តកាន់អំណាចបានទៀត។ ជាក់ស្ដែងនៅពេលដំណាលគ្នានេះ មានប្រទេស២ ដែលធ្វើឱ្យមានការចាប់ អារ ម្មណ៍យ៉ាងខ្លាំង គឺមួយជាប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យពិតនិងមួយទៀតជាប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យក្លែងក្លាយ។ នៅថ្ងៃទី២០ មករា នេះ ប្រទេសអាមេរិកមាន ព្រឹត្តិការណ៍នៃការផ្ទេរអំណាច មួយនៅសេវិមានឬគេហៅថា វិមានប្រធានាធិបតី ដែលស្ថតិក្នុងទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន។ ព្រឹត្តិការណ៍នេះ គឺប្រធានា ធិបតី អស់អាណត្តិ លោក បារ៉ាក់ អូបាម៉ា ធ្វើពិធីផ្ទេរតំណែងឱ្យលោក ដូណាល់ ត្រាំ ដែលជាបេក្ខជនឈ្នះឆ្នោត តំណែងប្រធានាធិបតី។
ចំណែកនៅប្រទេស Gambia លោក Yayah Jammeh ដែលគេថា ជាជនផ្ដាច់ការ មិនត្រឹមតែបដិសេធលទ្ធផលបោះឆ្នោតនោះទេ គឺលោកថែមទាំងបង្កសង្គ្រាមទៀតផង។ ជាក់ស្ដែងលោកបានបង្កើតទ័ពដោយខ្លួនឯងជាង ២០០០នាក់ ដើម្បីទប់ទល់នឹងកងទ័ពសហភាពអាហ្រិ្វក ដែលចូលមកបណ្ដេញលោកចេញពីអំណាច ខណៈលោកចាញ់ឆ្នោតក្នុងការបោះឆ្នោតប្រធានាធិបតីកាលពីថ្ងៃទី១ ធ្នូ ឆ្នាំ២០១៦។ អ្នកនយោបាយនិងអ្នកវិភាគ នៅកម្ពុជា យល់ថា ព្រឹត្តិការណ៍កើតមាននៅប្រទេសទាំង២នេះ គឺជាការបង្ហាញមួយថ្មីទៀត ដល់គោលការណ៍ប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា។
លោក យឹម សុវណ្ណ អ្នកនាំពាក្យគណបក្សសង្គ្រោះជាតិយល់ថា ការផ្ទេរអំណាចនៅសហរដ្ឋអាមេរិកគឺជារឿងដែលពិភពលោកគួរយកគំរូតាម ដើម្បីឲ្យប្រទេសមានការផ្លាស់ប្ដូរនិងអភិវឌ្ឍន៍ប្រកបដោយភាពរីកចម្រើន។ ចំណែកប្រទេស ហ្គាំប៊ី លោកគិតថា ជាគំរូអាក្រក់ដែលពិភពលោកមិនត្រូវយកគំរូតាមនោះទេ ព្រោះវាបង្កផលប៉ះពាល់យ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរដល់សន្ដិសុខប្រទេសជាតិ និងធ្វើឱ្យពលរដ្ឋមានការភ័យខ្លាច។ លោក យឹម សុវណ្ណ ៖«មេដឹកនាំគេបានផ្ដល់គំរូល្អដល់សង្គមប្រជាធិបតេយ្យសហរដ្ឋអាមេរិក ដូច្នេះនៅពេលខាងមុខហ្នឹងមេដឹកនាំនយោបាយខ្មែរយើង គួរជ្រើសរើសគំរូល្អដែលគេផ្ដល់ ស្ដីពីការផ្ទេរអំណាចពីមនុស្សម្នាក់ទៅមនុស្សម្នាក់ ពីក្រុមមួយទៅក្រុមមួយ ឲ្យមានសន្ដិវិធីចៀសវាងឲ្យមានអំពើហិង្សានិងសង្គ្រាម»។
ជុំវិញរឿងនេះអ្នកនាំពាក្យបក្សកាន់អំណាចមានប្រសាសន៍ថា ជាការពិតបញ្ហានៅប្រទេសហ្គាំប៊ី ឬប្រទេសដទៃទៀតគឺជារឿដែលត្រូវសិក្សានិងដោះស្រាយ។
លោក ឈឹម ផលវរុណ អ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាមានប្រសាសន៍ថា កន្លងមកប្រទេស ហ្គាំប៊ី គឺជាប្រទេសមួយ មិនទាន់មានគោលការណ៍លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ដែលពិភពលោកទទួលស្គាល់ពេញលេញនោះទេ ទើបបណ្ដាលឲ្យកើតមាន ករណីជម្លោះក្រោយការបោះឆ្នោត។ លោកបន្ថែមថា ករណីនេះគឺជារឿងដែលត្រូវតែសិក្សានិងដោះស្រាយ។
ចំណែកប្រទេសសហរដ្ឋអាមេរិក ដែលមានការផ្ទេរអំណាចប្រធានាធិបតីនៅថ្ងៃទី២០ មករា នេះ លោកមើលឃើញថា ប្រទេសមហាអំណាចពិភពលោកមួយនេះ ហាក់មានប្រជាធិបតេយ្យតែសំបកក្រៅ។
លោក ឈឹម ផលវរុណ ៖«ការបោះឆ្នោតដែលលោកត្រាំឈ្នះឆ្នោត យើងឃើញថា សង្គមសហរដ្ឋអា មេរិក មានការបែកខ្ញែកជាពីរដោយមានអ្នកនយោបាយអុជអាលឲ្យមានបាតុកម្មប្រឆាំងលោកត្រាំដែលមិនធ្លាប់មានទេកាលពីពេលកន្លងមក ឯនៅហ្គាំប៊ីមិនទាន់ត្រូវបានគេទទួលស្គាល់និងឲ្យតម្លៃខ្ពស់ថា ជាប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យទេដូច្នេះការជួបបញ្ហានៅហ្គាំប៊ីគឺជាបញ្ហាប្រឈមដែលត្រូវរៀនសូត្រនិងដោះស្រាយបញ្ហា»។
តែយ៉ាងណា អ្នកវិភាគបង្ហាញទស្សនដូចការលើកឡើងរបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ផ្ទុយពីទស្សនរបស់គណបក្សកាន់អំណាច ដែលលោកថា ថ្វីបើមានបាតុកម្មប្រឆាំងលទ្ធផលបោះឆ្នោតក៏ពិតមែន ប៉ុន្ដែមេដឹកនាំប្រទេសនេះមិនបានព្យាយាមក្រាញអំណាចឬបដិសេធលទ្ធផលបោះឆ្នោតដោយហិង្សាដូចប្រទេស Gambia នោះទេ។
លោក ឯម សុវណ្ណារ៉ា សាស្ដ្រាចារ្យវិទ្យាសាស្ដ្រនយោបាយមានប្រសាសន៍ថា ទង្វើនៃការផ្ទេរអំណាចរបស់អាមេរិកគឺជាគំរូដ៏ល្អមួយដែលប្រទេសលើពិភពលោកត្រូវតែផ្ដល់តម្លៃនិងយកគំរូតាម។ ចំណែកទង្វើរបស់មេដឹកនាំប្រទេស ហ្គាំប៊ី លោកថា ពិភពលោកគួរចៀសវាងឲ្យបាន ដើម្បីបញ្ចៀសការទាញប្រទេសធ្លាក់ចូលក្នុងវិបត្ដិណាមួយដែលនឹកស្មានមិនដល់។
ជាមួយគ្នានេះលោកសង្កត់ធ្ងន់ថា ដើម្បីឲ្យប្រទេសមួយដើរត្រូវផ្លូវប្រជាធិបតេយ្យគ្មានមេដឹកនាំផ្ដាច់ការលុះត្រាតែអំណាចរដ្ឋទាំង៣ ដែលធានាដោយរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ត្រូវតែមានតុល្យភាពនឹងគ្នា។
លោក ឯម សុវណ្ណារ៉ា ៖«ក្នុងប្រព័ន្ធទាំងបី បើប្រព័ន្ធរដ្ឋាភិបាលមានអំណាចខ្លាំងគ្របដណ្ដប់ទៅលើប្រ ព័ន្ធ តុលាការ និងប្រព័ន្ធ នីតិប្បញ្ញត្តិ គឺគេនឹងមើលឃើញថា រដ្ឋាភិបាល ឬប្រទេសនោះដឹកនាំដោយអំណាចផ្ដាច់ការហើយ ទាំងនេះគឺគេមិនអាចយកជាគំរូបានទេ ដូច្នេះដើម្បីឲ្យប្រទេសឈានដល់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យពេញលេញគឺត្រូវឲ្យអំណាចទាំងបីដាច់ដោយឡែកពីគ្នា»។
យ៉ាងណាជនផ្ដាច់ការនៅ Gambia លោក Jammeh ទំនងមិនអាច ក្រាញអំណាចបានឡើយ ព្រោះពេលនេះ កងទ័ពសហភាពអាហ្រិ្វក ដែលបានការគាំទ្រពីអង្គការសហប្រជាជាតិបានចូលលុកលុយប្រទេស អាហ្វ្រិកតូចមួយនេះហើយ ដើម្បីចាប់ខ្លួន ប្រធានាធិបតីចាញ់ឆ្នោតមិនព្រមចុះចេញពីតំណែងរូបនេះពីវិមានប្រធានាធិបតី ដើម្បីឱ្យមេបក្សប្រឆាំងលោក Adama Barrow ចូលកាន់តំណែងជាមេដឹកនាំឈ្នះឆ្នោត៕
