ភ្នំពេញ៖ ជ័យជម្នះរបស់លោក ដូណាល់ត្រាំ ដែលត្រូវបានអ្នកវិភាគអាមេរិកថា ជាអ្នកជាតិនិយមគឺជាការបានមកពីពលរដ្ឋអាមេរិកាំងស្នេហាជាតិ និងពលរដ្ឋមួយចំនួនទៀតដែលចង់ឲ្យមានការផ្លាស់ប្ដូរ ប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រងរបស់បក្សតែមួយ។
ជ័យជម្នះរបស់មហាសេដ្ឋីអចលនទ្រព្យរូបនេះនាំឲ្យ មានការភ្ញាក់ផ្អើលយ៉ាងខ្លាំងដល់អ្នកដឹកនាំ និងអ្នកនយោបាយយ៉ាងច្រើននៅទូទាំងពិភពលោក។ ដែលក្នុងនោះមានទាំងអ្នកនយោបាយល្បីៗនៅកម្ពុជាផងដែរ។ លោក ដូណាល់ត្រាំ បានទទួលជ័យជម្នះលើលោកស្រី គ្លីនតុន ដែលជាអ្នកនយោបាយនិយមកណ្ដាល។ នៅក្នុងយុទ្ធនាការណ៍រកសំឡេងឆ្នោតដ៏ក្ដៅគកុករយៈពេលជិតមួយឆ្នាំចុងក្រោយនេះ អ្វីដែលនាំឲ្យលោក ដូណាល់ត្រាំ ឈ្នះឆ្នោតគឺមហាសេដ្ឋីរូបនេះបានទាក់ទាញអ្នកគាំទ្រខ្លួនចេញ ពីវណ្ណៈទាបរបស់អាមេរិក គឺក្រុមសហគមន៍ដែលមានធនធានមធ្យមដោយសារតែលោកប្រើវោហារសាស្ដ្រជាតិនិយម ប្រឆាំងនិងការជ្រៀតចូលខុសច្បាប់ដោយជនអន្ដោប្រវេសន៍នៃប្រទេសផ្សេងៗទៀត។
ជាមួយគ្នានេះលោក ត្រាំ បានសន្យាសើរើច្បាប់អន្ដោប្រវេសន៍ និងច្បាប់សញ្ជាតិឡើងវិញ។ យ៉ាងណាក៏ដោយលោកក៏បានអំពាវនាវឲ្យមានការឯកភាពជាតិនៅជុំវិញខ្លួនលោកផងដែរ។ តែបែបនេះក្ដីអ្នកនិយមកណ្ដាលអាមេរិក និងពួកស្បែកខ្មៅ ភាគច្រើនបានចេញធ្វើបាតុកម្មប្រឆាំងវត្ដមានរបស់លោកធ្វើជាប្រធានាធិបតី។
តើជ័យជម្នះរបស់លោក ដូណាល់ត្រាំ ដែលប្រើប្រាស់យុទ្ធសាស្ដ្រជាតិនិយមអាចឆ្លុះបញ្ចាំង ការបោះឆ្នោតនៅកម្ពុជាឆ្នាំ២០១៨ ដែរឬទេ?
ត្រង់ចំណុចនេះវិទ្យុស្ដ្រីបានសុំពន្យល់និងវិភាគ របស់អ្នកវិភាគនយោបាយនៅកម្ពុជា ដោយពួកគេយល់ស្របថា ការបំផុសជាតិនិយមរបស់លោក ដូណាល់ត្រាំ ពិតជានាំឲ្យមហាសេដ្ឋីរូបនេះ បានទទួលជ័យជម្នះពិតមែន។ ពួកគាត់ថា ការឃោសនាបោះឆ្នោតឆ្នាំ ២០១៨ ពិតជាបង្ហាញពីឆន្ទៈជាតិនិយមរបស់ប្រជាជនកម្ពុជាជាថ្មីម្ដងទៀត ប៉ុន្ដែពួកគាត់យល់ថា អ្នកនយោបាយត្រូវគិតថា ការឃោសនាបំផុសជាតិនិយមគឺត្រូវតែយកគោលការណ៍ឯកភាពជាតិ និងគោលការណ៍ប្រជាធិបតេយ្យជាផែនទី នៃការតម្រង់ទិសនយោបាយរបស់ខ្លួន ជាជាងការឃោសនាបង្កឲ្យមានការគុំគួនជាតិសាសន៍។ តទៅនេះសូមស្ដាប់សម្រង់វិភាគដែលរៀបរៀងដោយលោក លៀ ស៊ីណា ៖
ជារឿងចម្លែកណាស់ដែលអ្នកជំនួញមានប្រាក់ស្ដុកស្ដមម្នាក់ នៃប្រទេសអាមេរិក បានដណ្ដើមជ័យលាភីពីប្រជាជនហើយមានវាសនាធ្វើម្ចាស់សេតវិមាន។ មហាសេដ្ឋី ដូណាល់ត្រាំ ជាការពិតលោកមិនធ្លាប់កាន់ការងាររដ្ឋការម្ដងណាទេគឺសូម្បីតែសមាជិកសភា ឬព្រឹទ្ធសភាក៏លោកមិនធ្លាប់មានដែរ។
ចុះហេតុអ្វីបានជាបុគ្គលមានចរិកឆេវឆាវរូបនេះ បែរជាប្រជាជនអាមេរិក ផ្ដល់សេចក្ដីទុកចិត្ដឲ្យក្លាយជាមេដឹកនាំរបស់ខ្លួនទៅវិញ?
គ្មានអ្វីគួរឲ្យភ្ញាក់ផ្អើលទេបើគេនិយាយពីឆន្ទៈរបស់ពលរដ្ឋអាមេរិក ដែលគេរើសលោក ដូណាល់ត្រាំ ជាប្រធានាធិបតីរបស់ខ្លួន ព្រោះប្រទេសបិតាប្រជាធិបតេយ្យពិភពលោកមួយនេះ ផ្ដល់សិទ្ធិគ្រប់គ្រាន់ដល់ប្រជាជនរបស់ខ្លួនក្នុងការធ្វើសម្រេចរឿងអ្វីមួយឲ្យស្របនឹងស្មារតីនៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃប្រទេសនេះ។ លោក ដូណាល់ត្រាំ បានទទួលការគាំទ្រឬការបោះឆ្នោតឲ្យ ពីប្រជាជនអាមេរិកស្បែកស ច្រើនជាងលោកស្រី គ្លីនតុន គឺ៥៣ភាគរយ ទល់និង ៤២ភាគរយ។ ប្រជាជនស្បែកស អាមេរិក គឺជាសំឡេងភាគច្រើនរបស់ប្រទេសនេះ។ សហគមន៍នេះមានភាពលើសលប់លើពួកចំណាកស្រុកស្បែកខ្មៅ។
ពួកស្បែកស ជ្រើសរើសលោក ដូណាល់ត្រាំ ធ្វើជាប្រធានាធិបតីដោយទម្លាក់គណបក្សមួយ និយមដោយពួកស្បែកខ្មៅរបស់លោកស្រី គ្លីនតុន នោះគឺផ្ដើមឲ្យមានការចោទសួរអំពីជាតិនិយមផ្ទៃក្នុងរបស់ប្រជាជនអាមេរិក ដែលមិនគាំទ្រគោលនយោបាយបើកចំហឲ្យជាតិសាសន៍ដទៃមកទទួលផលប្រយោជន៍របស់ពួកគេឡើយ។ ត្រង់ចំណុចនេះហើយដែលអ្នកវិភាគខ្មែរមើលឃើញថា ជ័យជម្នះរបស់លោក ដូណាល់ត្រាំ ពិតជាផ្ដើមចេញពីសហគមន៍ស្បែកស អាមេរិកដែលស្នេហាជាតិ។
តើការបង្ហាញជាតិនិយមរបស់ពលរដ្ឋខ្មែរអាមេរិកាំងស្បែកស ដូចនេះអាចជាការឆ្លុះបញ្ចាំងដែរទេចំពោះការបោះឆ្នោតនៅកម្ពុជាឆ្នាំ ២០១៧ ឆ្នាំ ២០១៨?
លោក គឹម សុខ អ្នកតាមដានការអភិវឌ្ឍសង្គមនិងនយោបាយយល់ស្របចំពោះការរកឃើញថា លោក ដូណាល់ត្រាំ បានឈ្នះឆ្នោតដូចនេះគឺមួយផ្នែកបានមកពីការបំផុសជាតិសាសន៍និយមដែលលោកថា ពលរដ្ឋហាក់មិនទុកចិត្ត ស្ត្រី ដែលនិយម កណ្ដាល់។
លោក គឹម សុខ៖«ការឈ្នះឆ្នោតរបស់គាត់ហ្នឹងវាហាក់ស្ថិតក្នុងស្មារតី នៃជនជាតិអាមេរិកដែលមិនទុកចិត្ដស្ដ្រី ហើយចំណុចទី២ ការឈ្នះឆ្នោតរបស់លោក ដូណាល់ត្រាំ ហាក់ដូចជាសណ្ឋានការបោះឆ្នោតប្រឆាំងការបោះឆ្នោតប្រធានាធិបតីស្បែកខ្មៅម្នាក់ ពីព្រោះលោក បារាក់ អូបាម៉ា គាត់គាំទ្រលោកស្រី គ្លីតុន ដូច្នេះហើយយើងមើលតែទិន្នន័យចុងក្រោយដែលអ្នកបោះឆ្នោតស្បែកស បោះឆ្នោតឲ្យលោក ដូណាល់ត្រាំ ហ្នឹងគឺភាគច្រើនបំផុតគឺហាក់បង្ហាញថា ជាការបោះឆ្នោតប្រឆាំងប្រធានាធិបតីស្បែកខ្មៅ»។
ទាក់ទងប្រទេសកម្ពុជាវិញ ជាពិសេស នៅក្នុងការបោះឆ្នោតក្រុម ប្រឹក្សាឃុំសង្កាត់ឆ្នាំ ២០១៧ និងបោះឆ្នោត សភា ឆ្នាំ ២០១៨ លោក គឹម សុខ គិតថាអ្នកនយោបាយជាតិនិយម និងក្រុមជាតិ និយម ច្បាស់ជា រិះគន់ ក្រុមម្ខាងទៀត ដោយ លើកពី បញ្ហាជាតិធំៗ មកធ្វើយុទ្ធសាស្ត្រ ដំណើ្ដមសន្លឹកឆ្នោត ។តែលោកថា ត្រូវអនុវត្តទៅតាម គន្លងប្រជាធិបតេយ្យដោយគិតបញ្ហាជាតិរួមគ្នា។
លោក គឹម សុខ៖«ហើយបើយើងប្រកួតប្រជែងគ្នា និងរិះគន់គ្នា យើងរិះគន់លើស្មារតីជាតិរួមពិតមែនហើយវាមានការប៉ះពាល់ខ្លះទៅដល់ការវាយប្រហារ បុគ្កលប៉ុន្ដែកុំគ្រាន់តែយកករណីបុគ្គល មកធ្វើជាមូលដ្ឋានក្នុងការចងគំនុំគ្នា ប៉ុន្ដែយើងយកបញ្ហាបុគ្គលក្ដី បញ្ហាជាតិក្ដីមករិះគន់គ្នាប្រកបដោយសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ និងការវែកញែកតាមបែបសង្គមប្រជាធិបតេយ្យ ឲ្យប្រជារាស្ដ្រគាត់វែកញែកដោយខ្លួនឯង ប៉ុន្ដែសុំធ្វើក្នុងក្របខ័ណ្ឌប្រជាធិបតេយ្យ និងបើកចំហហើយបើកឱកាសឲ្យពលរដ្ឋស្ដាប់នឹងវាយតម្លៃដោយខ្លួនគាត់»។
តាមលទ្ធផលបោះឆ្នោត គឺលោកស្រីគ្លីនតុន បានឈ្នះលោក ដូណាល់ត្រឹម លើ ប្រជាប្រិយភាព ដោយ លោក ទទួលបាន សំឡេង ឆ្នោតច្រើនជាងលោក ដូណាល់ត្រាំ ជាង១០ម៉ឺនសន្លឹក។ តែលោកស្រីឈ្នះបាន២០ រដ្ឋ ខណៈលោក ដូណាល់ត្រាំ ឈ្នះបាន ៣០រដ្ឋ។ នាំឱ្យលោកស្រីចាញ់ ការបោះឆ្នោត។ ប្រជាជនអាមេរិក នៅតាមរដ្ឋនៅឆ្ងាយពីទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន ដែល ជាសហគមន៍ ស្បែកស និង មានទ្រព្យសម្បតិ្តធម្យម ភាគច្រើន គាំទ្រ លោក ដូណាល់ ត្រាំ។ តាម បណ្ដាញផ្សាយព័ត៌មាន BBC ពលរដ្ឋអាមេរិក ស្បែកស ជិត ៦០ភាគរយ បោះឆ្នោត គាំទ្រ លោក ត្រាំ ខណៈលោកស្រីគ្លីនតុន ទទួលបាន ការគាំទ្រ ៣៧ភាគរយ។ តែពួកស្បែកខ្មៅ គាំទ្រ លោកត្រាំ ៨ភាគរយប៉ុណ្ណោះ ខណៈ គាំទ្រ លោកស្រីគ្លីនតុន ៨៨ភាគរយ។
លោក ឡុងគឹម ឃន អ្នកសិក្សាគោលនយោបការបរទេសនិង ច្បាប់អន្តរជាតិ យល់ថា ការបោះឆ្នោតដែលនាំឱ្យពិភពលោក ភ្ញាក់ដ៏ខ្លាំងនេះ គឺខុសពីការបោះឆ្នោតអាណត្តិមុន ដែល លោកថា ប្រជាជនអាមេរិក ភាគច្រើនតាំងខ្លួន សន្លឹកឆ្នោតរបស់ពួកគេ ក៏ជាតំណាងឱ្យពលរដ្ឋប្រទេសទន់ខ្សោយ ដែរ។ លោកថាការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសបានមេដឹកនាំ ប្រជាធិបតេយ្យ និងគោរពសិទិ្ធមនុស្ស គឺមេដឹកនាំនោះ មិនត្រឹមពង្រឹង ប្រជាធិបតេយ្យ ក្នុងប្រទេសនោះទេ តែជាការជួយជំរុញ ប្រជាធិបតេយ្យ ប្រទេស មួយចំនួនលើពិភពលោកដែរ។ លោក គិតថាការបោះឆ្នោត ៨វិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២៦នេះ បង្ហាញថាពលរដ្ឋអាមេរិក ត្រូវការមេដឹកនាំជួយពលរដ្ឋខ្លួនឯងច្រើនជាងពលរដ្ឋប្រទេសដទៃ គឺមានន័យថា ជាឆន្ទៈជាតិរបស់ពលរដ្ឋអាមេរិក ។
លោក ឡុង គឹមឃន៖«ក៏ប៉ុន្ដែការបោះឆ្នោតលើកនេះក៏បង្ហាញនូវមុខមាត់ផ្សេងទៀតរបស់ប្រជាជនអាមេរិកាំង គឺគេខ្វល់អំពីជីវភាពរបស់គេជាង គេខ្វល់អំពីផលប្រយោជន៍របស់គេ ជាងគេខ្វល់អំពីស្រុកទេសគេជាង ដូច្នេះអ្នកណាយ៉ាងម៉េចនៅក្នុងពិភពលោកហ្នឹង គេដូចជាមិនខ្វល់ខ្វាយទេ ក៏ប៉ុន្ដែគេហាក់ដូចជាមានគំនិតជាតិនិយមខ្លាំងហើយគិតគូអំពីផលប្រយោជន៍របស់ជាតិគេជាងពេលណាណាទាំងអស់»។
ប្រទេសកម្ពុជា នឹងមានការបោះឆ្នោតសំខាន់ចំនួន ២ គឺនៅឆ្នាំ ២០១៧ និង ២០១៨ ដែល ការបោះឆ្នោត លើកនេះ ត្រូវបានអ្នកសង្កេតការណ៍ថា មានសារសំខាន់ ព្រោះជាការលើកទឹកចិត្តឱ្យពលរដ្ឋ ចូករួមធ្វើសេចក្ដីសម្រេច នូវការជ្រើសរើសតំណាងរបស់ខ្លួន។
លោក ឡុង គឹមឃន គិតថាព្រឹត្តិការណ៍ នៅឆ្នាំ២០១៨ គឺ ពលរដ្ឋខ្មែរត្រូវចេះប្រើឆន្ទៈរបស់ខ្លួន ឱ្យចំគោលបំណងរបស់ ខ្លួន និង បញ្ហា របស់ជាតិ ។
លោក ឡុង គឹមឃន៖«យើងងាកមកមើលប្រទេសកម្ពុជាយើងវិញ ពេលដែលយើងបោះឆ្នោតរើសមេដឹកនាំប្រទេសយើងគឺយើងមិនបានគិតដល់ថ្នាក់បោះរើសមេដឹកនាំជាពិភពលោកអីទេ ព្រោះប្រទេសយើងតូច ជាប្រទេសទន់ខ្សោយប្រទេសក្រីក្រប្រជាជនតិច។ ដូច្នេះយើងទៅបោះឆ្នោតរើសតំណាងរាស្ដ្រ អញ្ចឹងដល់ថាយើងគួរគិតយ៉ាងម៉េច យកអីជាគំរូ ខ្ញុំថាប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរគាត់គួរគិតគូរអំពីសុខទុក្ខ ហើយនឹងផលប្រយោជន៍របស់គាត់ គ្រួសាររបស់គាត់ និងប្រទេសជាតិរបស់គាត់។ ខ្ញុំចង់មានន័យថា បើអ្នកណាទៅអំពាវនាវឱ្យគាត់បោះឆ្នោតទៅដើម្បីបានអំណោយ និងបោះឆ្នោតទៅនឹងកើតសង្គ្រាម បោះឆ្នោត ឱ្យបានលុយកាក់ គឺបោះបង់ឆន្ទៈហើយ»។
ការបោះឆ្នោតសភា កាលពីឆ្នាំ ២០១៣ អ្នកនយោបាយខ្មែរជាពិសេសគណបក្សប្រឆាំងដឹកនាំដោយលោក សម រង្ស៊ី និងលោក កឹម សុខា បានបញ្ចេញវោហាសាស្ដ្រនយោបាយរបស់ពួកគេយ៉ាងខ្លាំង ដោយបំផុសបំផុលពលរដ្ឋកម្ពុជា ឲ្យចេះការពារទឹកដីធនធានរ៉ែធម្មជាតិ ហើយប្រឆាំងប្រទេសណាដែលបំពារបំពាន ធិបតេយ្យភាពកម្ពុជា។ យុទ្ធសាស្ដ្រនេះគឺគេឃើញគណបក្សប្រឆាំងដណ្ដើម បានអសនៈពីបក្សកាន់អំណាចបានយ៉ាងច្រើនហើយមិនតែប៉ុណ្ណោះពលរដ្ឋបានចូលរួមជួយគណបក្សនេះយ៉ាងខ្លាំងផងដែរ។ ការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១៨ ត្រូវបានអ្នកវិភាគគិតថា គណបក្សដែលអះអាងថា ខ្លួនឯងជាជាតិនិយមនោះអាចនឹងប្រើប្រាស់យុទ្ធសាស្ដ្រ ដដែលនេះជាថ្មីម្ដងទៀត៕
