គ្រប់ដំណាក់កាលដែលខ្មែរ បែកបាក់គ្នាឬប៉ះទង្កិចគ្នា ដោយសារមនោគមវិជ្ជាក្ដី ឬ និន្នាការនយោបាយក្ដី គឺជាការងាយស្រួលបំផុតធ្វើឱ្យប្រទេសជិតខាងដែល ប្រើឥទ្ធិពលលើកម្ពុជា គេអាចឆក់ឱកាសនេះបញ្ជ្រៀតផ្នត់គំនិត ទ្រឹស្ដីនិយម តាមរយៈឥទ្ធិពលរបស់ ពួកគេ។
ជាការពិតណាស់ ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ បានព្រមាន ហើយថា បើខ្មែរបែកបាក់គ្នា គឺគ្មានអ្វីចំណេញ ដល់ជាតិសាសន៍ខ្លួនទេ គឺធ្វើឱ្យប្រទេសជិតខាង រឹតតែមើលងាយ ហើយឥទ្ធិពល ដែលគេអាចប្រើបានគឺគេនៅតែបន្តប្រើទៀត។
កាលៈទេសៈនេះ ភាគីទាំង២គឺ បក្សកាន់អំណាច និងបក្សប្រឆាំង ដែលគេហៅថាអ្នកនយោបាយ មានជំលោះនឹងគ្នា កំពុងមានជម្លោះ ទាំងមនោគមវិជ្ជា និងផ្នត់គំនិតនៃការដឹងនាំប្រទេស ។ កញ្ញា ជុំ ជោគជាតា រៀបរៀងបទវិភាគនេះ ជូន អធិប្បាយលំអិតដូចតទៅ៖
នៅពេលបើកឆាកដំបូងនៃការធ្វើសមាហរណកម្មកម្លាំង នយោបាយខ្មែរ ដែលមានជម្លោះនឹងគ្នា គឺកាលណោះ គឺប្រហែលជានៅឆ្នាំ១៩៩២ លោកខៀវសំផន តំណាងភាគី កម្ពុជា ប្រជាធិបតេយ្យ ត្រូវចូលរួមប្រជុំ ក្រុមប្រឹក្សាជាតិ ជាន់ខ្ពស់ SNC ដឹកនាំដោយ អតីតព្រះមហាក្សត្រ នរោត្តមសីហនុ ស្រាប់តែពេលនោះលោកត្រូវ បានហ្វូងមនុស្ស មួយក្រុមធ្វើបាតុកម្មប្រឆាំងវត្តមានរបស់លោក។
បាតុករ នៅពេលនោះបានសំរុកចូលវាយលោក ខៀវ សំផន រហូតបែកក្បាល ទៀត។ ដោយសារហេតុការណ៍នេះ ធ្វើឲ្យកិច្ចប្រជុំ SNC លើកពេលប្រជុំជាញឹកញាប់ ដោយអវត្តមាន ភាគី កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ដែលតំណាងដោយលោក ខៀវ សំផន និង លោក សុន សេន។
អំពើហិង្សាក៏ចាប់មានហូរហែទៀត មានដូចជា ព្រឹត្តិការណ៍វាយប្រហារ ដោយគ្រាប់បែក៤គ្រាប់ចូលហ្វូង បាតុករ នៅខាងមុខអតីតមន្ទីររដ្ឋសភា កាលពីថ្ងៃទី៣០ មីនា ១៩៩៧ ដោយសម្លាប់មនុស្ស ជិត២០នាក់និងរបួសជិត២០០នាក់ ។ ការផ្ទុះព្រឹត្តិការណ៍ថ្ងៃទី៥-៦កក្កដា ១៩៩៧។
ការបង្ក្រាបបាតុកម្ម ប្រឆាំងលទ្ធផលបោះឆ្នោត ឆ្នាំ១៩៩៨ - ឆ្នាំ២០១៣។ ការបង្ក្រាបនៅផ្លូវវែងស្រេង ១ មករា ២០១៤ និងការប៉ះទង្គិច នៅស្ពាននាគ ១៥កក្កដា ២០១៤ និង ការវាយតំណាងរាស្ត្របក្សប្រឆាំង ២រូប នៅចុងខែតុលា២០១៥ ហើយ កាលពីថ្ងៃទី១០ តុលា ក៏មាន ហិង្សា ផ្ទុះឡើង ដែរគឺសមត្ថកិច្ច វាយលើ អ្នកកាសែត និង អ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស នៅពេលពួកគេ ដើរក្បួន រំម្លឹកទិវា សិទិ្ធលំនៅដ្ឋាន អន្តរជាតិ។ កាលពីសប្ដាហ៍មុន គណបក្សប្រឆាំងបាន ប្រកាសមិនចូលប្រជុំសភា ដោយសារតែមានការគំរាមកំហែង។ ទាំងនេះគឺជាការដើរជាន់ដានប្រវត្តិសាស្ត្រ កើតមាន កាលពីរបបមុនៗ នៅទសវត្ស ១៩៧០ និង ១៩៨០។
តើពេលណាទើបខ្មែរបញ្ចប់ ហិង្សារ វាងខ្មែរ និងខ្មែរបាន?
អ្នកវិភាគដែលវិទ្យុស្ត្រីសុំ ធ្វើការបកស្រាយលើ ប្រធានបទនេះ ពួកគាត់ មានការយល់ឃើញថា ដើម្បីបញ្ជប់ ហិង្សា គឺដំបូងរដ្ឋាភិបាល ត្រូវ គោរពរដ្ឋធម្មនុញ្ញ និង ផ្ដល់សេរីភាពពលរដ្ឋឱ្យបានគ្រប់គ្រាន់។
លោក គឹម សុខ អ្នកឃាំ្លមើល ការអភិវឌ្ឍន៍សង្គម និងនយោបាយ បានយល់ឃើញថា ការបង្កហិង្សា មិនឈប់ឈនេះ នាំឱ្យសង្គម កាន់តែបែកបាក់។ 
លោក គឹម សុខ ៖«ចង់អោយបញ្ចប់បញ្ហា ខ្មែរ រវាង ខ្មែរ អំពើហិង្សាដែលយើងធ្លាប់ឃើញ ដែលអាជ្ញាធរ រដ្ឋាភិបាលធ្វើទុក្ខបុកម្នេញ ធ្វើបាបប្រជារាស្ដ្រ សកម្មជនសិទ្ធិមនុស្សអីហ្នឹង ទាល់តែអាជ្ញាធររដ្ឋាភិបាល ឬរដ្ឋាភិបាល ឈប់កំណត់ដែនសេរីភាព របស់ពលរដ្ឋ ដែលមានចែងនៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ហើយរដ្ឋាភិបាលត្រូវ អនុវត្ត តួនាទីរបស់ខ្លួនអោយបានត្រឹមត្រូវនៅក្នុងការដឹកនាំជាតិ ការពារប្រយោជន៍ពលរដ្ឋ ការពារប្រយោជន៍ពលរដ្ឋរងគ្រោះ ដោយកុំសង្កត់សិទ្ធិពលរដ្ឋ ឱ្យនៅតែក្នុងរង្វង់ដែនអំណាច ដែនការពារអំណាចរបស់បក្ស និងបុគ្គល នោះទើបអាចបញ្ចប់ហិង្សា ដែលយើងធ្លាប់ឃើញនោះមកបាន»។
លោក មាស នី អ្នកស្រាវជ្រាវពីបញ្ហាសង្គម បានរកឃើញនូវគុណវិបត្តិមួយចំនួន ដែលនាំឱ្យខ្មែរបន្តប្រើហិង្សាដាក់គ្នាដែលលោកថា នៅពេលបែកបាក់គ្នា ប្រទេសកាន់តែចុះខ្សោយ ហើយ ព្រំដែនត្រូវគេរំកិល និង រងឥទ្ធិពល ពីអាណានិគមទៀតផង។
លោក មាស នី៖«យើងត្រូវទទួលស្គាល់ថា ខ្មែរយើងជាជនជាតិដើម ដែររស់នៅលើដីយូរហើយ ប៉ុន្ដែមកដល់ពេលនេះ ក៏យើងត្រូវតែចាប់គិតពីរឿងមួយទៀតថា នៅនៅក្នុងពិភពលោកជនជាតិដើម ស្ទើរតែជាង៩០ភាគរយហើយ ដែលជាចុងបំផុត ក្លាយជនជាតិដើមភាគតិច។ ហេតុអីបានជាជនជាតិដើមស្ទើរតែ៩០ភាគរយ ឬលើសពីនឹងបានក្លាយជាជនដើមភាគតិច គឺដោយសារតែ ទំនាស់កុលសម្ព័ន្ធ គឺ ឈ្លោះគ្នាឯង ។ នៅពេលដែលឈ្លោះគ្នាឯង អ្នកជិតខាងដែលគេរស់នៅគេចេះតែមានកំលាំងធំទៅៗ គេស៊ីទាំងសេដ្ឋកិច្ច គេស៊ីទាំងនយោបាយ ហើយគេស៊ីទាំងទឹកដីទៀត»។
តាម លោក មាស នី បន្តថាបើសិនជាណាជាដឹងថា កំពុងតែជាប់នៅក្នុងរណ្ដៅមួយ នៃនិស្ស័យជនជាតិដើម ដែលឈ្លោះគ្នាមិនចេះចប់នោះ ហើយត្រួវទទួលស្គាល់ថា បើយើងនៅតែធ្វើបែបនឹងទៀតនឹងត្រូវបាត់បង់ទឹកដី ទៅថ្ងៃខាងមុខ។
តាមរយៈនេះលោកបណ្ឌិត មាស នី ផ្ដល់អនុសាសន៍ឱ្យ អ្នកនយោបាយ ត្រូវចេះទទួលស្គាល់ កំហុសអតីតកាល ដែលធ្វើឱ្យខ្មែរបែកបាក់។
លោក មាស នី៖« មូលហេតុដើមបំផុតនោះ គឺ ចង់អោយអ្នកដឹកនាំខ្មែរ អ្នកនយោបាយខ្មែរ អាជ្ញាធរខ្មែរហ្នឹង ត្រូវយល់ថា អ្វីដែលយើងកំពុងធ្វើសព្វថ្ងៃនេះ អ្វីដែលយើងកំពុងតែបង្ហាញចង្គោមដាក់គ្នាទៅវិញទៅមកនេះ វា ជានិស្ស័យនៃជនជាតិមួយ ដែលទីចុងបំផុត ប្រទេសរបស់ខ្លួន ទឹកដីរបស់ខ្លួននឹងត្រូវរលាយ ដោយសារតែការឈ្លោះគ្នា។ ហើយបើយើងឃើញបញ្ហានេះទាំងអស់គ្នា គឺ យើងត្រូវប្រយ័ត្នទាំងអស់គ្នា ហើយ កសាងគ្នាឡើងវិញ ដើម្បីដើរអោយទាន់គេ»។
តាមកំណត់ត្រាប្រវត្តិសាស្ត្រ ជម្លោះខ្មែរគ្នាឯងមាន តាំងពីដើម មក គឺតាំងពីជំនាន់រាជវង្សក៏ឈ្លោះគ្នា ហើយជំនាន់ដែល ចេញផុតពីរាជវង្សមក ហើយក្រោយទទួលឯករាជ្យមក ក៏នៅតែខ្មែរឈ្លោះគ្នា។ ជម្លោះនេះ ហើគេដាក់ឈ្មោះឱ្យខ្មែរថា ជាអ្នកចម្បាំងគ្នាឯង។
តែយ៉ាងណា ក៏ដោយ អ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា លោក សុខ ឥសាន្ដ មិនទទួល ស្គាល់ការបកស្រាយរបស់អ្នកវិភាគខាងលើទេ។ លោកថា ហិង្សាដែលកើតមានឡើងសព្វថ្ងៃរវាងខ្មែរគ្នាឯងនេះ គឺ ដោយសារខ្មែរមួយក្រុមមិនគោរពច្បាប់ ហើយដើរបង្កអុកឡុកបញ្ហាសង្គម។
លោក សុខ ឥសាន្ដ ៖ «ខ្ញុំយល់ថា អ្នកវិភាគហ្នឹង ក្មួយឯងកុំជឿអ្នកវិភាគពេក អ្នកវិភាគហ្នឹងចេះតែថាខ្លួនឯងឯករាជ្យ ក៏ប៉ុន្ដែវិភាគទៅវាអត់ឃើញឯករាជ្យទេ ចឹងយើងកុំផ្អែកថាឱ្យតែវិភាគឯករាជ្យ លឺតែគេថាស្រែកឯករាជ្យ ចេះតែថាវិភាគឯករាជ្យនឹងមួយ។ មួយទៀត គឺថា ចំពោះបាតុភាពដែលកើតឡើង ដែលក្មួយបានលើកឡើងនេះ ខ្ញុំយល់ថាទុកឱ្យសមត្ថកិច្ចគេដោះស្រាយតាមផ្លូវច្បាប់ទៅ ពីព្រោះមិនមែនអាងតែរឿងអង្គការសិទ្ធិមនុស្ស ឬសកម្មជនសិទ្ធិមនុស្ស ចេះតែធ្វើអីតែពាសពាសបានទេ ចឹងបើសិនណាជាគាត់ត្រូវ គេរកឃើញថាគាត់ត្រូវ តែបើគាត់ខុសទេគេរកឃើញថាគាត់ខុស… »។
តាមការ កត់សម្គាល់ ពេលខ្មែរឈ្លោះគ្នាក្នុងសម័យសង្គ្រាមត្រជាក់ ទស្សវត្ស៧០ និង៨០ ពេលនោះ គឺ ខ្មែរបានរួបរួមគ្នាវិញតែតាមរយៈអន្ដរាគមន៍ ពី សហគមន៍អន្ដរជាតិ ដើម្បីជួយបញ្ចប់សង្គ្រាមស៊ីវិលនៅកម្ពុជា ដូចជាកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីស២៣ តុលា ១៩៩១ ជាដើម៕
