ភ្នំពេញ៖ នៅពេលសំណុំរឿងឈានដល់ដំណាក់កាលចុងក្រោយ ដែលជាការបើកផ្លូវចាប់ខ្លួនបញ្ជូនចូលពន្ធនាគារ ប្រធានស្ដីទីគណបក្សសង្គ្រោះជាតិដ៏មានប្រជាប្រិយ បានចេញមុខជាសាធារណៈ ដោយប្រើវោហាសាស្ត្រចំៗ និងស៊ីជម្រៅវាយបកលើបក្សកាន់អំណាច និង ប្រព័ន្ធតុលាការ។
ថ្លែងទៅកាន់ សកម្មជនរបស់ខ្លួន កាលពីថ្ងៃអាទិត្យទី ១១ កញ្ញា ជើងឯកខាងសេរីភាព បញ្ចេញមតិ ដែលផ្ដល់ដោយសហរដ្ឋអាមេរិក កាលនោះលោកជាប្រធានមជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា លោក កឹមសុខា បានហៅការដឹកនាំមួយដោយយក តុលាការ ជាឧបករណ៍នយោបាយ របស់ខ្លួន គឺជា ការដឹកនាំបែបផ្ដាច់ការនិយម។
លោកអំពាវនាវ ឱ្យអ្នកគាំទ្របក្សសង្គ្រោះជាតិដែលលោកថា មានកន្លះប្រទេស តៀមចេញធ្វើមហាបាតុកម្មទូទាំងប្រទេស ប្រឆាំងអំពើអយុត្តិធម៌សង្គម។ ជំហររបស់បក្សប្រឆាំងត្រូវបានអ្នកវិភាគមើលឃើញថាគណបក្សនេះបង្កើន តុល្យភាពឥទ្ធិពលជាមួយបក្សកាន់អំណាច ដែលយ៉ាងហោចណា អាចរុញឱ្យបក្សកាន់អំណាចត្រឡប់ថយក្រោយវិញ គឺមិនទៅរកការដឹកនាំបែបផ្ដាច់ការ។ តែបើមិនអាចត្រឡប់មករក ភាពប្រក្រតី វិញ គឺបក្សកាន់អំណាច អាចធ្វើឱ្យមានព្រឹត្តិការណ៍មួយដូចថ្ងៃ ៥ -៦ កក្កដា ឆ្នាំ១៩៩៧ ហើយពេលនោះលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជាពិតជាគ្រោះថ្នាក់។ លោក នួន បូរិន ជូនការវិភាគ៖
ពាក្យថា «ស្លូតពេក គេជាន់ កាច ពេកគេស្អប់» មានន័យដូចម្ដេច ហើយ វាជះឥទ្ទិពលអ្វីខ្លះដល់ តថភាពសង្គម របស់មនុស្ស។ មួយ ល្បះនេះ ពិតជាមានន័យណាស់ សម្រាប់សង្គមមនុស្ស យកមកសិក្សានិងវិភាគ ទៅលើបរិបទ នៃការដឹកនាំ តាមបណ្ដាសហគមន៍ ក៏ដូចជា ប្រទេសជាតិ។
នៅពេល ក្រុមមួយ ស្លូតពេក គឺពិតជា មនុស្សមួយក្រុមទៀត ប្រមាថ និង កាន់តែគាបសង្កត់ជិះជាន់ មិនឱ្យរើខ្លួនរួចឡើយ។
មិនថាឡើយសង្គមរបស់មនុស្ស សូម្បី សង្គមរបស់សត្វក៏ដូចនេះដែរ។ ឯកសារស្រាវជ្រាវ នៃសង្គមសត្វ បាន បង្ហាញរូបភាព ឃើញថាសត្វខ្លា ដែលជាប្រភេទសត្វកាចសាហាវ បានដេញហែកស៊ី សត្វក្របី ហើយទីបំផុត ខ្លាមួយក្រុម បានព្រួតគ្នាវាយប្រហារ ខាំស៊ីក្របីមួយក្បាលត្រាច់ចរណ៍ដាច់ហ្វូង បានដោយ ងាយស្រួល។ ប៉ុន្តែនៅពេលជាមួយគ្នានេះ ឯកសារស្រាវជ្រាវ ដដែលនោះ បាន បង្ហាញ រូបភាពមួយទៀត គឺ ខ្លាមួយក្រុមមិនអាចវាយប្រហារហ្វូងក្របីបានព្រោះពេលនេះ ក្របីបាន សាមគ្គីគ្នាល្អ ហើយ ការពារ មិនឲ្យ ហ្វូងខ្លាចូលវាយប្រហារ លើពួកគេទៀតឡើយ។ នៅទីបំផុតហ្វូងខា្លបានសម្រេចបោះបង់ចោល មហិច្ឆតារបស់ខ្លួន ហើយក្របី ក៏រកស៊ីទទួលទានអាហារបានស្រួល។
តែសម្រាប់សង្គមមនុស្សទំនងមិនខុស សង្គមសត្វខ្លានិងក្របីប៉ុន្មានទេ មើលទៅបានជា រិះរក មធ្យោបាយ សាមគ្គីគ្នា ដើម្បីអ្វីមួយ ប៉ុន្តែសង្គមមនុស្សគេ មានច្បាប់មានទម្លាប់ ដើម្បីអនុវត្ត គឺគ្រាន់តែ អនុវត្ត មិនត្រឹមត្រូវគឺជាបញ្ហាមួយទៀត។
លោក កឹម សុខា ដែលគេថារស់នៅដូចសត្វកណ្ដុរខ្លាចឆ្មារ រយៈពេលជិត៤ខែមកនេះ លោក បានសម្រេច ចេញបង្ហាញខ្លួន ជាសាធារណៈ ដោយឡើងថ្លែងប្ដេជា្ញការពារខ្លួន ទប់ទល់នឹង អំណាចតុលាការ ដែលលោកហៅថា ជាឧបរកណ៍នយោបាយ បក្សកាន់អំណាច កាត់ទោស មិនបានផ្អែកលើ គោលការណ៍ជាមូលដ្ឋាន រំលោភរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។
លោកបានព្រមាន តបថា នឹងមានមហាបាតុកម្ម ធ្វើឡើងទូទាំងប្រទេស ប្រសិនបើ តុលាការមិនលុបចោលសាលក្រមកាត់ទោស លោក ករណី លោក មិនចូលខ្លួនទៅបំភ្លឺនៅតុលាការ។ លោកបានប្រាប់សកម្មជនរបស់លោក ឱ្យងើបឡើង ដើម្បីការពារភាពស្របច្បាប់ របស់ខ្លួនឡើងវិញ។
លោក កឹម សុខា៖«ខ្ញុំបានសម្រេចចិត្តជាស្រេចសូមជម្រាប់ជូនក្មួយៗ យុវជន យុវនារី ត្រូវពលិកម្មគ្រប់បែបយ៉ាង។ ខ្ញុំធ្វើពលិកម្ម ដើម្បីជាតិ ដើម្បីប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ ដើម្បីលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា។ គ្មានជម្រើសទេបងប្អូន គ្មានជម្រើសអាចទៅសុំឲ្យពួកផ្តាច់ការ ប្រគល់សិទ្ធិសេរីភាពឲ្យយើងទេ គ្មានជម្រើសដើម្បីឲ្យគេជួយ កសាងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យទេ យើងរងចាំរាប់ឆ្នាំមកហើយ។ យើងត្រូវ កសាងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យដោយខ្លួនយើង យើងត្រូវការពារសិទ្ធិយើងដោយខ្លួនយើងទាំងអស់គ្នា»។
មិនមានតែលោក កឹម សុខា អំពាវនាវឱ្យមានមហាបាតុកម្មប្រឆាំងអំពើអយុត្តិធម៌មកលើ បក្សសង្គ្រោះជាតិ និង សង្គមស៊ីវិល សូម្បី លោក សម រង្ស៊ី ដែលគេចខ្លួន នៅក្រៅប្រទេសក៏ប្រកាសឱ្យមានមហាបាតុកម្មដែរ។
តែបែនេះក្ដី អ្នកនាំពាក្យ គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា លោក សុខ ឥសាន ព្រមានចាត់ការលើ បក្សសង្គ្រោះជាតិ។ លោកថា ទាំងលោក កឹម សុខា និងលោក សម រង្ស៊ី សុទ្ធតែអ្នកប្រព្រឹត្តកំហុស ផ្លូវច្បាប់។
លោក សុខ ឥសាន៖«ឥឡូវវាជារឿងបុគ្គល ហើយបើគណបក្ស យកមុខមកពាំងរឿងបុគ្គលអញ្ចឹង ខ្ញុំគិតថាគណបក្ស ក៏អាចប្រឈមមុខចំពោះមុខច្បាប់ដែរ រឿងហ្នឹង គឺវាចេះតែរាលទៅមុខ ហើយប្រសិនណាគាត់មិនបែងចែកឲ្យច្បាស់ថា អ្វីទៅជារឿងបុគ្គល អ្វីទៅជារឿងរួមរបស់គណបក្ស»។
តើអ្នកវិភាគយល់ឃើញដូចម្ដេច ចំពោះការប្រកាន់ជំហរ របស់បក្សប្រឆាំង?
អ្វីដែល លោក កឹម សុខា បានឡើងមានការប្ដេជ្ញាចិត្តដូចនេះ បានធ្វើឱ្យអ្នកវិភាគ មានការភ្ញាក់ផ្អើល ព្រោះលោក កឹម សុខា បានបាត់មុខ ថ្លែងជាសាធារណៈ វាយប្រហារធ្ងន់ៗ លើ បក្សកាន់អំណាចជិត៤ខែមកហើយ ចាប់តាំងពីលោក មានរឿងក្ដីនៅតុលាការ ករណីស្រីស្នេហ៍។
សាស្ត្រាចារ្យ វិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ លោក សូ ចន្ថា ពិនិត្យឃើញថា សេណារូយូ ថ្មីរបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ អាចនាំមកនូវការផ្លាស់ប្ដូរ ជាវិជ្ជមានព្រោះអន្តរជាតិ នឹងចូលពាក់ព័ន្ធជាថ្មីទៀត។
លោក សូ ចន្ថា៖ «ពេលដែលគណបក្សសង្គ្រោះជាតិសម្ងំស្ងៀម មិនធ្វើសកម្មភាពអ្វីជាពិសេស លោក កឹម សុខា ថា មិនបាបញ្ចេញសារនយោបាយអ្វីទេ ស្ថានការណ៍វិវត្តន៍ នៃនយោបាយគឺអត់ទៅមុខទេ មានន័យថា នៅទ្រឹងប៉ុណ្ណឹង។ ក៏ប៉ុន្តែបើសិនជា លោក កឹម សុខា បញ្ចេញសារនយោបាយហើយមានកម្លាំងយុវជន កម្លាំងពលរដ្ឋដែលគាំទ្រ មើលទៅមានទំងន់ ខ្ញុំគិតថា កន្លែង និង សេណារីយូ មួយដែលអាចឈានទៅដល់ ការសម្របសម្រួលនយោបាយ ហើយប្រសិនបើមានការធ្វើបាតុកម្មអហិង្សា ដើម្បីឲ្យទម្លាក់ចោលការចោទ ប្រកាន់លើលោក កឹម សុខា ហើយមានការបង្ក្រាប់ឈានដល់ចំនុចនោះ ដែលសហគមន៍អន្តរជាតិ នឹងអាចលូកដៃចូលស្ថានភាពនយោបាយនៅកម្ពុជា និងជួយសម្របសម្រួលស្ថានការណ៍ នយោបាយ»។
ចំណែកលោក បណ្ឌិត មាស នី អ្នកស្រាវជ្រាវពីបញ្ហាសង្គម មើលឃើញថា ភាពស្ងប់ស្ងាត់របស់មេបក្សសង្គ្រោះជាតិ កន្លងមកបាននាំភាគីមួយទៀត មើលស្រាល។
លោកបណ្ឌិត មាស នី៖ «ហាក់ដូចជាការបង្ហាញជម្រើសថ្មី ដែលក្រោយពីការចរចារ គេមិនព្រមគឺ មានតែគៀងគរនៅកម្លាំងមហាជន អ្នកគាំទ្រ ហើយមេដឹកនាំ ស្រាប់តែបង្ហាញភាពរឹងមាំទោះបី ត្រូវចាប់ខ្លួននៅក្នុងពេលខាងមុខក៏ដោយ ប៉ុន្តែបង្ហាញនូវភាពរឹងមាំមួយថាសង្គ្រោះជាតិនៅតែបន្តការតស៊ូតទៅទៀត»។
គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ មិនមានអាវុធក្នុងដៃ ដូចគណបក្ស ហ្វ៊ុនស៊ីន ប៉ិច នោះទេ។ ករណីផ្ទុះ ព្រឹត្តិការណ៍ថ្ងៃទី ៥ -ទី៦ កក្កដា ១៩៩៧ រវាងគណបក្សហ្វ៊ុនស៊ីន ប៉ិច និងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ក៏ផ្ដើមពីសភាពការណ៍នយោបាយ តានតឹងដែរ។ ប៉ុន្តែរូបភាពពេលនោះ គឺដណ្ដើមអំណាចគ្នា ក្នុងរដ្ឋាភិបាល ចម្រុះ ដែលទីបំផុត បក្សកាន់អំណាចសព្វថ្ងៃបានប្រយុទ្ធឈ្នះលើគូប្រកួតខ្លួន។
លោកបណ្ឌិត មាស នី មើលឃើញថា បក្សកាន់អំណាច អាចយកលេស ដូចថ្ងៃ ៥-៦ កក្កដា ១៩៩៧ ដោយបង្វែរសភាពការណ៍ថ្មី ហើយដឹកនាំប្រទេសមួយដំណាក់ទៀត ដែលលោកថាពលរដ្ឋនឹងបន្តការឈឺចាប់។
លោក បណ្ឌិត មាស នី៖«ស្ថានការណ៍នយោបាយនេះ ខ្ញុំគិតថា ប្រសិនបើគណបក្សណាមួយក្នុងនឹង មានបំណងចង់រុញស្ថានភាព និងឲ្យដល់កន្លែងមួយដែលអាចនឹងកើត មានអំពើហិង្សា ខ្ញុំគិតថា គេមិនដោះទេ។ គេទុករហូត បើថារុញខ្លាំងឲ្យដល់ការបង្ហូរឈាមដូចឆ្នាំ ៩៧ ហើយក្លាយជាវិធានការក្នុងការគ្រប់គ្រង ស្ថានភាពឡើងវិញ កាន់កាប់អំណាចបន្តទៀត ដោយមិនចាំបាច់បោះឆ្នោត ជារឿងមួយដែលយើងកំពុងតែតាមដានថា តើវាចូលកន្លង និងបន្តដែរឬ អត់»។
យ៉ាងណា ក៏ដោយ អ្នកវិភាគ ទាំង២នេះ សង្ឃឹមថា អ្នកនយោបាយខ្មែរមកពីគណបក្សកាន់អំណាចនិងបក្សសង្គ្រោះជាតិ នឹងមិនធ្វើឱ្យមានកំហុស ប្រវត្តិសាស្ត្រ ហើយ នាំឱ្យកេ្មងជំនាន់ក្រោយ ប្រមាថនោះទេ៕