ប្រទេសដែលប្រកាន់ខ្ជាប់ គោលការណ៍ប្រជាធិបតេយ្យ ពិតប្រាកដ គេសង្កេតឃើញប្រទេសនោះ គោរពឆន្ទៈប្រជាពលរដ្ឋ ជាធំ។ ដើម្បីឆ្លើយតបនឹងឆន្ទៈរបស់ប្រជាពលរដ្ឋប្រទេសទាំងនោះ តែងតែប្រើប្រាស់មធ្យោបាយងាយស្រួលបំផុត ដែលជាការបញ្ចេញឆន្ទៈផ្ទាល់របស់ប្រជាជនគឺ មិនតាមរយៈដំណាងរបស់ខ្លួនឡើយ។ 
នៅរយៈពេលថ្មីៗនេះប្រទេសអង់គ្លេស បានបោះឆ្នោតប្រជាមតិដើម្បីសម្រេចពីជោគវាសនារបស់ប្រទេសនេះ ដើរចេញពីសមាជិកនៃសហភាពអឺរ៉ុប ដែលតាមរយៈការបោះឆ្នោតបង្ហាញថា ប្រជាជនអង់គ្លេសភាគច្រើនបាន ឲ្យប្រទេសរបស់ខ្លួនចាកចេញពីសហភាពអឺរ៉ុប។ មិនថាប្រទេសឆ្ងាយពីកម្ពុជា សូម្បីប្រទេសជាប់និងកម្ពុជាគឺរាជាណាចក្រថៃ ដែលគ្រប់គ្រងដោយពួកយោធា កាលពីថ្ងៃអាទិត្យ ទី ០៧សីហា បានបោះឆ្នោតប្រជាមតិ លើរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។
រដ្ឋធម្មនុញ្ញថៃ រៀបរៀងដោយក្រុមប្រឹក្សាយោធា គឺបន្ទាប់ពីបានធ្វើរដ្ឋប្រហាររំលាយគណរដ្ឋមន្ដ្រីរបស់លោក ស្រី យីង ឡាក់ នៅខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៤។ អ្នកវិភាគ និង អ្នកស្រាវជ្រាវបញ្ហាសង្គម សាទរចំពោះប្រទេសថៃដែលបានផ្ដល់សិទ្ធិឲ្យពលរដ្ឋធ្វើសេចក្ដីសម្រេចលើ ជោគវាសនារបស់ប្រទេសជាតិ តាមរយៈការបោះឆ្នោតប្រជាមតិ ដែលពួកគាត់ថា ជាការបង្ហាញឆន្ទៈដោយផ្ទាល់របស់ម្ចាស់ឆ្នោត។ ការបោះឆ្នោតប្រជាមតិកាលពីថ្ងៃអាទិត្យ បញ្ជាក់ថាប្រជាជនថៃ បានគាំទ្ររដ្ឋធម្មនុញ្ញរបស់ពួកយោធា ទោះបីមាត្រាខ្លះនៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញនេះ មានចរិករិត្បិតសេរីភាពរបស់ពលរដ្ឋក៏ដោយ។ សូមស្ដាប់សេចក្ដីរាយការណ៍លម្អិត របស់លោក លៀ ស៊ីណា ដូចតទៅនេះ៖
គឺជាការបើកទំព័រថ្មីមួយរបស់រាជាណាចក្រថៃ ដែលសម្រេចឱ្យមាន ការបោះឆ្នោតប្រជាមតិ លើ ចំនុច២ គឺ Yes និង No មានន័យថា តើអ្នកព្រម ឬមិនព្រមទេ លើសេចក្ដីព្រាងរដ្ឋធម្មនុញ្ញនេះ ហើយ បើមិនគាំទ្រ គឺ ត្រូវទុកជាមោឃៈ ឬ រុះរើឡើងវិញ។
តាមលទ្ធផលគឺភាគច្រើននៃអ្នកបោះឆ្នោតប្រជាមតិ បានគាំទ្រសេចក្តីព្រាងរដ្ឋធម្មនុញ្ញដែលរៀបរៀងដោយ គណៈកម្មាធិការពួកយោធាថៃដណ្តើមអំណាចពីគណៈរដ្ឋមន្ត្រីរបស់លោកស្រី យីងឡាក់។ លទ្ធផល បានបង្ហាញថា ៦១,៤៥% បានបោះឆ្នោតពេញចិត្តរដ្ឋធម្មនុញ្ញនេះ។
ការបោះឆ្នោតប្រជាមតិនៅថៃគឺជាព្រឹត្តិការណ៍មួយ អាចជះឥទ្ធិពលមកលើ ប្រទេសកម្ពុជា ទោះបីតិច ឬច្រើន ក្ដី។
លោក ឡុង គឹមឃន អ្នកស្រាវជ្រាវនយោបាយការបរទេស និងច្បាប់អន្ដរជាតិ បានផ្ដល់បទសំម្ភាសន៍ឲ្យវិទ្យុស្ដ្រី នៅថ្ងៃទី ០៨សីហា ថា ក្នុងប្រទេសកាន់របបលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យការធ្វើប្រជាមតិក្នុងការធ្វើរដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មី ឬបោះឆ្នោត លើបញ្ហាអ្វីមួយ គឺជារឿងសំខាន់ណាស់ ដែលបង្ហាញពីការឲ្យតម្លៃលើលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ក្នុងប្រទេសនីមួយៗ។ លោកថា ការធ្វើដូចនេះមានសារៈសំខាន់ណាស់ដែលធ្វើឲ្យពលរដ្ឋអាចបញ្ចេញមតិយោបល់ និង ប្រើប្រាស់សិទ្ធិនៃឆន្ទៈនយោបាយរបស់ខ្លួនបានពេញលេញ។
លើសពីនេះលោកថា វាក៏មានអត្ថប្រយោជន៍ដល់សង្គមជាតិ ច្រើនផងដែរ ដូចជាអាចធ្វើឲ្យអ្នកនយោបាយដែលទាស់ទែងគ្នា អាចបញ្ចប់ជម្លោះ ពីគំនិតរបស់ខ្លួនដែលប្រឆាំងគ្នា ងាកមកបំពេញតាម ការចង់បានរបស់ពលរដ្ឋវិញ។
លោក ឡុង គឹមឃន ក៏បានបញ្ជាក់ដែរថា ការធ្វើប្រជាមតិក្នុងប្រទេសកាន់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ក៏អាចជះឥទ្ធិពលដល់មេដឹកនាំនៃប្រទេសនោះផងដែរ ដែលអាចធ្វើឲ្យមេដឹកនាំកាត់បន្ថយការប្រើប្រាស់អំណាចរបស់ខ្លួនហួសព្រំដែន ។
លោក ឡុង គឹមឃន៖«ប្រទេសមួយគឺសំខាន់ជាងគេគឺសម្រាប់ប្រជាជន សម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋ អញ្ចឹងបានរឿងធំៗខ្លះក្នុងប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យក៏ដោយ គឺគេទាមទារឲ្យមានការធ្វើប្រជាមតិដើម្បីឲ្យប្រជាពលរដ្ឋភាគច្រើនជាអ្នកសម្ដែងឆន្ទៈរបស់ពួកគាត់ ជាជាងពួកអ្នកនយោបាយ ៣ ៤រយនាក់ អង្គុយជំនុំគ្នាហើយសម្រេចរឿងហ្នឹង»។
មិនថាបោះឆ្នោតប្រជាមតិលើ រដ្ឋធម្មនុញ្ញ សូម្បីបោះឆ្នោត លើការកែទម្រង់ប្រទេស ឬ និន្នាការអ្វីមួយ ដែលមានភាពចម្រូងចម្រាស់ខ្លាំង គឺប្រទេសប្រកាន់របប សេរីពហុបក្ស និង ប្រជាធិបតេយ្យពិតៗ គឺត្រូវធ្វើ ដូចនេះ ហើយ ជាក់ស្ដែងប្រទេសអង់គ្លេស គេបានធ្វើដូចនេះហើយខណៈប្រទេសនេះ ត្រូវដកខ្លួនចេញពីសមាជិកភាពនៃសហភាពអឺរ៉ុប។
លោកបណ្ឌិត មាស នី អ្នកស្រាវជ្រាវពីការអភិវឌ្ឍន៍សង្គមយល់ថា ការធ្វើប្រជាមតិក្នុងប្រទេសកាន់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យគឺជារឿងសំខាន់ ហើយចាំបាច់ជាទីបំផុត ដើម្បីបង្ហាញថា ប្រទេសនោះ ពិតជាបានគោរពលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ប្រាកដ។ លោកបណ្ឌិតបន្ដថា ការធ្វើបែបនេះគឺមានសារៈសំខាន់ក្នុងការពារការពីកេងប្រវ័ញខាង នយោបាយពីអ្នកមានអំណាចលើប្រជាពលរដ្ឋ ហើយមិនតែប៉ុណ្ណោះក៏មានប្រយោជន៍ដល់ពលរដ្ឋអាច បញ្ចេញមតិយោបល់របស់ខ្លួនបានពេញលេញ។
លោក បណ្ឌិត មាស នី បញ្ជាក់ថា ប្រទេសកម្ពុជាដោយសារតែ មិនធ្លាប់ មានការបោះឆ្នោតប្រជាមតិលើរដ្ឋធម្មនុញ ដោយប្រជាពលរដ្ឋដូច្នេះហើយបាន រហូតមកដល់បច្ចុប្បន អ្នកនយោបាយខ្មែរតែងតែទាស់ទែងគ្នា មិនឈប់។ ក្រៅពីនេះលោកយល់ឃើញថា ជួនកាលមកពីច្បាប់រដ្ឋធម្មនុញ្ញនៅកម្ពុជាមិនធ្លាប់ត្រូវបានសើរើពិនិត្យឡើងវិញបានជា បណ្ដាលឲ្យពលរដ្ឋស្រែកយំមិនដាច់។
លោក បណ្ឌិត មាស នី៖« ជួនកាលពេលខ្លះអំពើអយុត្ដិធម៍ទាំងឡាយ ក្នុងសង្គម ចេះតែកើតមានបន្ដបន្ទាប់ញឹកញាប់ដូចស្រុកយើង ជួនកាលវាអាចបណ្ដាលមកពីរដ្ឋធម្មនុញ្ញហ្នឹងដែរ មកពីយើងតែងគិតថាអ្វីៗដែលមានក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ សុទ្ធតែត្រូវទាំងអស់។ ចឹងខ្ញុំគិតថាវាសំខាន់ណាស់សម្រាប់រដ្ឋាភិបាល អណត្ដិនេះក៏ដូចជា រដ្ឋាភិបាលអណត្ដិក្រោយៗទៀត ខ្មែរយើងគួរតែយករដ្ឋធម្មនុញ្ញមកពិនិត្យឡើងវិញថា មានអ្វីបានជាធ្វើឲ្យអ្នកនយោបាយចេះតែទាស់ទែងគ្នាដល់សព្វថ្ងៃ»។
រាជាណាចក្រថៃ ធ្លាប់កើតមាន រដ្ឋប្រហារចំនួន ១៩ លើកមកហើយ។ រាជាណាចក្រនេះ បានបែកបាក់គ្នា កាន់តែខ្លាំងឡើង រយៈពេលមួយទសវត្សចុងក្រោយនេះ បន្ទាប់ពីពួកយោធា បានឡើងកាន់អំណាច ដោយរដ្ឋប្រហារនៅឆ្នាំ ២០០៦ ទម្លាក់លោក ថាក់ស៊ីន ស៊ីណាវ៉ាត្រា ពីតំណែងនាយករដ្ឋមន្ដ្រី និង មានអំពើចលាចលក្នុងសង្គម រហូតមានរដ្ឋប្រហារថ្មីទៀត នៅឆ្នាំ ២០១៤ ទម្លាក់គណរដ្ឋមន្ដ្រីរបស់លោក ស្រី យីង ឡាក់ ប្អូនស្រីបង្កើតរបស់លោក ថាក់ ស៊ីន ។
ពួកយោធាបានឡើងកាន់អំណាចរដ្ឋបាលស៊ីវិល ហើយបានសម្រេច បង្កើតរដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មី ដែលខ្លួនគេផ្ទាល់បានរៀបរៀងឡើង សំដៅ ឲ្យច្បាប់កំពូលថ្មីនេះ មានភាពប្រកដប្រជា និង ឆ្លុះបញ្ចាំងថា រាជាណាចក្រនេះមានស្ដេច សោយរាជ្យ គ្រប់គ្រងប្រទេស ដោយមានអំណាចបរបូរលើគណបក្សនយោបាយទាំងអស់។
ប៉ុន្ដែរដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីនេះ ត្រូវបានបក្សនយោបាយមួយចំនួនរិះគន់ថា មានលក្ខណរឹតត្បិត សេរីភាពយ៉ាងខ្លាំងលើសិទ្ធិរបស់ពលរដ្ឋ។ យ៉ាងណាក៏ដោយរដ្ឋធម្មនុញ្ញដ៏ចម្រោងចម្រាស់នេះ ត្រូវបាន ដាក់ឲ្យប្រជាជនថៃ ធ្វើសេចក្ដីសម្រេចដោយផ្ទាល់ គឺតាមរយៈការបោះឆ្នោតប្រជាមតិ ដោយបានបញ្ជាក់ថា ប្រជាជនថៃ ត្រូវចូលរួមចំណែកដើម្បីទទួលខុសត្រូវចំពោះមុខប្រទេសជាតិ។ លទ្ធផលបង្ហាញថា ពលរដ្ឋថៃ ជាង ៥០ ភាគរយ គាំទ្ររដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីនេះ។ តាមរយៈលទ្ធផលនេះ បញ្ជាក់ទៀតថា រាជាណាចក្រនេះនឹងបោះឆ្នោតជ្រើសរើសសភា យ៉ាងពិតប្រាកដនូវចុង ឆ្នាំ ២០១៧៕
