ភ្នំពេញ៖ កាលពីថ្ងៃទី ១២ កក្តដា ឆ្នាំ២០១៦ តុលាការមជ្ឈឹត្តការអន្តរជាតិដែលមានមូលដ្ឋាននៅទីក្រុងឡាអេ បានប្រកាសសាលក្រម ដោយសម្រេចឱ្យប្រទេសហ្វីលីពិនឈ្នះលើប្រទេសចិន ទាក់ទងនឹងជម្លោះសមុទ្រចិនខាងត្បូង ដែលហ្វីលីពិនបានប្តឹងចិនកាលពីឆ្នាំ២០១៣។
ជុំវិញការសម្រេចក្តីឱ្យហ្វីលីពិនឈ្នះចិន ត្រូវបានក្រុមអ្នកវិភាគខ្មែរយល់ថា ការសម្រេចនេះស្របតាមច្បាប់អន្តរជាតិ ហើយក៏បង្ហាញថា ជាការបង្ហាញទៅកាន់ប្រទេសមហាអំណាចថា ប្រទេសតូចជាងខ្លួន ក៏មានសិទ្ធិក្នុងការប្តឹងប្រឆាំងប្រទេសធំ ដែលរំលោភដែនអធិបតេយ្យខ្លួនផងដែរ។
ជាការកត់សម្គាល់មួយ ដែលគេកម្រឃើញប្រទេសតូចមួយឈ្លានពានប្រទេសធំ។ តែនៅពេលនេះ គឺជារឿងចំលែក ដែលប្រទេសតូចហ៊ានប្ដឹងប្រទេសធំទៅកាន់តុលាការអន្តរជាតិ។ ករណីទំនងមានតែមួយគត់ នៅរយៈពេលចុងក្រោយនេះ ដែលតុលាការមជ្ឈឹត្តការអន្តរជាតិអង្គការសហប្រជាជាតិ បានសម្រេច កាត់ក្ដី ផ្ដល់សិទ្ធិទៅឱ្យប្រទេសហ្វីលីពិន គ្រប់គ្រងលើតំបន់ជំលោះដែនសមុទ្រនៃសមុទ្រចិនខាងត្បូង គឺឱ្យឈ្នះប្រទេសមហាអំណាចចិន។ ប្រទេសដែលអាងខ្លួនមានអំណាចផង និងជាសមាជិកក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិ បានប្រកាសមិនចូលខ្លួនតវ៉ា តែទីបំផុតក្រុងប៉េកាំងអាម៉ាស់មុខដោយ ចាញ់ប្រៀបប្រទេសហ្វីលីពីន។ នៅលើពិភពលោកនេះមិនខ្វះទេ ប្រទេសធំរំលោភយកដីប្រទេសតូច ហើយប្រទេសតូចខ្លះមិនត្រឹមតែមិនហ៊ានប្ដឹង សូម្បីទៅចរចាក្នុងក្របខណ្ឌស្មើភាពក៏ពុំមានដែរ។
តើក្រុមអ្នវិភាគយល់ឃើញដូចម្ដេច ចំពោះប្រទេសតូចប្ដឹងប្រទេសធំ ហើយឈ្នះក្ដីទៀតនោះ?
លោក សូ ចន្ថា សាស្ត្រាចារ្យវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ មានប្រសាសន៍ជាមួយវិទ្យុស្ត្រីនៅថ្ងៃទី ១៥ ខែកក្កដា នេះថា ការដែលតុលាការអន្តរជាតិសម្រេចឱ្យហ្វីលីពិនឈ្នះចិន លើករណីកាន់កាប់កោះមួយចំនួននៅសមុទ្រខាងត្បូង អាចមកពីតុលាការមានភស្តុតាងគ្រប់គ្រាន់ ដែលហ្វីលីពិនបានដាក់ទៅ ក៏ដូចជាបានធ្វើការស្រាវជ្រាវយ៉ាងច្បាស់លាស់ ថាហ្វីលីពិនមានសិទ្ធិកាន់កាប់ច្រើនជាងចិននៅតំបន់នោះ។
លោកថា ការសម្រេចនេះ គឺបានឆ្លុះបញ្ចាំងពីការពិត ព្រោះតាមទិដ្ឋភាពភូមិសាស្ត្រកោះទាំងនោះស្ថិតនៅជិតប្រទេសហ្វីលីពិនជាងចិន។ លោកសូ ចន្ថា សាស្ត្រាចារ្យ៖«បើយោងតាមច្បាប់អន្តរជាតិ ហ្វីលីពិនមានសិទ្ធិក្នុងការកាន់កាប់»។
សាស្ត្រាចារ្យវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយរូបនេះ បានប្រាប់បន្ថែមថា ការដែលប្រទេសហ្វីលីពិនជាប្រទេសតូចតែហ៊ានប្តឹងចិនដែលជាប្រទេសមហាអំណាច គឺជាផ្នែកមួយនៃការអនុវត្តតួនាទី ក្នុងនាមជារដ្ឋនៅលើអន្តរជាតិដោយស្មើរភាព ដោយមិនគិតពីទំហំប្រទេសតូច ប្រទេសធំនោះទេ ហើយក៏ជាការបង្ហាញទៅកាន់ប្រទេសមហាអំណាចថា ប្រទេសតូចក៏មានសិទ្ធិក្នុងការប្តឹងទៅកាន់ប្រទេសធំ ដែលរំលោភដែនអធិបតេយ្យខ្លួនផងដែរ។ លោកសូ ចន្ថា សាស្ត្រាចារ្យ៖«វាជាផ្នែកមួយបង្ហាញទៅមហាអំណាចថា ប្រទេសតូចហ្នឹងក៏មានសិទ្ធិអាចដាក់បណ្តឹងពាក់ព័ន្ធទៅការរំលោភ ការកាន់កាប់ផ្នែកណាមួយ ឬការរំលោភច្បាប់អន្តរជាតិជាដើម ដូច្នេះមកទល់សម័យនេះហើយ សតវត្សទី១២ នេះមិនមែនជាអំណាចមូណូប៉ូលដូចមុនទេ»។
លោក សូ ចន្ថា បន្តថា លោកចង់ឃើញប្រទេសនានានៅលើសកលលោកធ្វើបែបនេះផងដែរ ដើម្បីបញ្ជាក់ថា ប្រទេសមួយមានឯករាជ្យ មានស្វ័យភាព និងមានសំឡេងលើអន្តរជាតិ ដើម្បីបង្ហាញពីភាពរឹងមាំរបស់ខ្លួន។
ទាក់ទិនបញ្ហានេះដែរ លោក ហេង ស្រ៊ាង អ្នកស្រាវជ្រាវបញ្ហានយោបាយកម្ពុជា យល់ថាការកាត់សេចក្តី របស់តុលាការអន្តរ ជាតិគឺសមស្រប ព្រោះដែនកោះនោះគឺជារបស់ហ្វីលីពិនតាំងពីយូរលង់ហើយ។
អ្នកស្រាវជ្រាវបញ្ហានយោបាយរូបនេះ ទទូចឱ្យប្រទេសទាំងអស់នៅលើពិភពលោក ជាពិសេសប្រទេស តូចៗ ត្រូវជឿជាក់លើតុលាការអន្តរជាតិ។ លោកថា ប្រសិនបើមានការរំលោភពីប្រទេសធំៗទៅលើប្រ ទេសតូចៗ ប្រទេសតូចៗដូចកម្ពុជាគឺត្រូវតែប្តឹងទៅកាន់អន្តរជាតិ ព្រោះតុលាការអន្តរជាតិកាត់ក្តីដោយផ្អែកទៅលើច្បាប់ មិនផ្អែកទៅលើអំណាចរបស់ប្រទេស ឬបុគ្គណាមួយនោះទេ។ លោកបន្តថា គួរតែនាំគ្នាជឿជាក់លើតុលាការអន្តរជាតិជាធំ ទើបមានយុត្តិធម៌លើពិភពលោក។ លោក ហេង ស្រ៊ាង ៖«មិនមែនកាត់ផ្នែកទៅលើមហាអំណាចរបស់ចិន ឬក៏តាមទាមទារដូចអ្វីដែលចិនចង់បាននោះទេ ហើយក៏មិនមែនកាត់ផ្នែកទៅលើអ្វីដែលហ្វីលីពិនទាមទារចង់បានដែរ គឺជាកាត់ផ្អែកទៅលើអ្វីដែលច្បាប់អន្តរជាតិបានចែងអំពីដែនសមុទ្រ។ អញ្ចឹងសូមជឿជាក់លើតុលាការអន្តរជាតិជាធំបានវាមានយុត្តិធម៌លើពិភពលោក»។
ជុំវិញបញ្ហានេះលោក ផៃ ស៊ីផាន អ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាលបានមានប្រសាសន៍ថា ជំហររបស់កម្ពុជាគឺកម្ពុជានឹងមិនមានយោ បល់ណាមួយ ទាក់ទងនឹងការសម្រេចសេចលើបញ្ហាសមុទ្រចិននោះទេ។ លោក ផៃ ស៊ីផាន ៖«ក្មួយមើលជំហររបស់ក្រសួង ការបរទេស បង្ហាញហើយយើងបានបង្ហាញពីដើមទីថាយើងអត់មានយោបល់អ្វីទាំងអស់ពាក់ព័ន្ធនឹងការសម្រេចរបស់តុលាការណាមួយ យើងក៏អត់មានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍គាំទ្រ ឬមិនគាំទ្រ គឺយើងអត់មានជំហរ»។
ក្រោយពីសាលក្រមតុលាការមជ្ឈឹត្តការអន្តរជាតិប្រកាសជាផ្លូវការ ប្រទេសចិនបានជំទាស់ដាច់ខាត ចំពោះសាលដីការបស់តុលាការមជ្ឈឹត្តការអន្ដរជាតិ។ រីឯប្រទេសហ្វីលីពិន បានទទូចឱ្យក្រុងប៉េកាំង គោរពសេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការអន្តរជាតិនេះ។
តាមច្បាប់សមុទ្រអង្គការសហប្រជាជាតិឆ្នាំ ១៩៨២ បានបែកចែករវាងផ្ទៃទឹកអន្តរជាតិ និង ផ្ទៃនៃតំបន់ ឬប្រទេស។ ច្បាប់នេះចែងថា ប្រទេសដែលមានអំណេះអំណាចត្រឹមត្រូវ និងរឹងមាំ ហើយមានឆ្នេរសមុទ្ររបស់ខ្លួនជិតតំបន់ជម្លោះ គឺតំបន់នោះជារបស់ប្រទេសនោះ។
ច្បាប់រាប់ពី ៣២០ គីឡូម៉ែត្រពីឆ្នេរសមុទ្រ។ ឆ្នេរសមុទ្រប្រទេសហ្វីលីពីនមានជិត ២០០ គីម៉ែត្រ នៃតំបន់ជំលោះនោះ។ ចំណែកឆ្នេរប្រទេសចិននៅឆ្ងាយជាងតំបន់ជំលោះនោះ។
សមុទ្រចិនខាងត្បូងមានកោះធំៗជាច្រើន ប៉ុន្តែប្រជុំកោះដែលមានជំលោះ គឺកោះស្ត្រាលី ដែលមានកូនកោះចំនួន ១៤ និងកោះប៉ារ៉ាហ្សែលមានកូនកោះចំនួន ៨ ។ វាជាទីជំរកជីវៈចម្រុះ ធនធានសមុទ្រ មាន ត្រី ផ្កាថ្ម ជាពិសេសប្រភពប្រេងកាត។
ប៉ុន្តែអ្វីដែលមានការចោទសួរនោះ គឺចិនប្រហែលមិនអនុវត្តតាមសេចក្ដីបង្គាប់របស់តុលាការមជ្ឈឹការអន្តរជាតិនោះឡើយ។ ករណីនេះហ្វីលីពីននឹងប្ដឹងម្ដងទៀត សុំឱ្យក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាតិ ចូលអន្តរាគមន៍។ តើអាចទៅរួចទេ បើចិនជំទាស់ព្រោះចិនក៏ជាសមាជិកអចិន្ត្រៃយ៍មួយដែរនៃក្រុមប្រឹក្សានេះ?
