ភ្នំពេញ៖ ប្រធានគណបក្សប្រឆាំង បានបង្ហាញការជំទាស់ចំពោះអ្នកវិភាគប្រវត្តិសាស្ដ្របរទេសម្នាក់ដែលថា ប្រមុខរដ្ឋាភិបាលសម្ដេច ហ៊ុន សែន នឹងមិនចុះពីតំណែង បើទោះជាចាញ់ឆ្នោតក៏ដោយនោះ ដោយមេគណបក្សប្រឆាំងរូបនេះអះអាងថា ឆន្ទៈរបស់ប្រជាជន និង មិនអនុញ្ញាតឱ្យមានការក្រាញអំណាចទៀតបានឡើយ។ ចំណែងកអង្គការសង្គមស៊ីវិលធ្វើការងារលើការបោះឆ្នោតយល់ថា មេបក្សប្រឆាំងសង្ឈឹមដូចនេះ ទំនងជាលោកមានជំនឿទៅលើកំណែទម្រង់រដ្ឋធម្មនុញ្ញសមាសភាព គ.ជ.ប និងវប្បធម៌សន្ទនារវាងបក្សធំទាំងពីរ។
លោក សម រង្ស៊ី ប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិបានបញ្ជាក់ដូចនេះ នៅពេលលោកឆ្លើយតបនិងការចោទសួរមួយរបស់កាសែត Cambodia Daily ហើយត្រូវបានលោកផ្សព្វផ្សាយលើគេហទំព័ររបស់លោក នៅថ្ងៃព្រហស្បត្តិ៍ ទី ១៩ ខែឧសភានេះ។
ការអត្ថាធិប្បាយ និង ការវិភាគរបស់អ្នកប្រវត្តិសាស្ដ្រ David Chandler បានព្យាករណ៍ថា សម្ដេច ហ៊ុន សែន និងមិនអនុញ្ញាតឱ្យមានការបោះឆ្នោតត្រឹមត្រូវដោយសេរី និងយុត្តិធម៌ នៅឆ្នាំ ២០១៧-២០១៨ ខាងមុខនេះ តែបើបក្សកាន់អំណាចចាញ់ក៏ដោយ ក៏សម្ដេចហ៊ុន សែន មិនចុះចេញពីអំណាចដែរ។ ដោយការព្យាករណ៍ដូចនេះ ធ្វើឱ្យលោក សម រង្ស៊ី មិនអាចទទួលយកបាននោះទេ។
លោក សម រង្ស៊ី បញ្ជាក់ថា ការទស្សន៍ទាយមិនមានជាវិទ្យាសាស្ដ្រពិតនោះទេ តែគេអាចទស្សន៍ទាយបានតែទៅលើព្រហ្មលិខិតរបស់មនុស្សតែប៉ុណ្ណោះ។ មេបក្សប្រឆាំងរូបនេះបានសរសេរលើទំព័រហ្វេសប៊ុករបស់លោក ដោយចង់បង្ហាញប្រាប់ពលរដ្ឋខ្មែរថា ការបោះឆ្នោតឆ្នាំ ២០១៧-១៨ ពិតជាឆ្លងកាត់តាមឆន្ទៈរបស់ប្រជាជនយ៉ាងពិតប្រាកដ ដោយលោកសង្ឃឹមថា ការបោះឆ្នោតដែលមានការកែទម្រង់នេះ នឹងនាំអោយមានការផ្លាស់ប្ដូរយ៉ាងពិតប្រាកដ។ លោកបញ្ជាក់ទៀតថា ដោយសារតែមើលឃើញការរៀបចំសេណារ៉េយូដ៏អាក្រក់នេះហើយ គឺគេត្រូវឱ្យមានគម្រោងរៀបចំផែនការកុំអោយស្ថានភាពអាក្រក់កើតមានឡើងបាននោះ។
អង្គការសង្គមស៊ីវិលធ្វើទាក់ទងទៅនិងកិច្ចការបោះឆ្នោតនៅកម្ពុជាយល់ថា ប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិលោក សម រង្ស៊ី មានជំនឿដូចនេះថា ទំនងជាមេបក្សប្រឆាំងរូបនេះជឿជាក់ទៅលើវប្បធម៌សន្ទនា និង បេក្ខភាពគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត (គ.ជ.ប) បើទោះបីជាអគ្គលេខាធិការរងមួយរូបកំពុងស្ថិតនៅក្នុងមន្ទីរឃុំឃាំង ប្រឈមជាមួយតុលាការក៏ដោយ។
លោក សំ គន្ធាមី នាយកប្រតិបត្តិនៃគណៈកម្មាការអព្យាក្រិត និងយុត្តិធម៌ ដើម្បីការបោះឆ្នោតដោយសេរី និងត្រឹមត្រូវនៅកម្ពុជា មានប្រសាសន៍ថា លោក សម រង្ស៊ី លើកឡើងដូចនេះ ព្រោះលោកសង្ឃឹងថា វប្បធម៌សន្ទនានឹងអាចជួយលោកឲ្យវិលចូលស្រុកវិញបាននៅមុនពេលបោះឆ្នោត។
លោក សំ គន្ធាមី មានជំនឿថា ប្រទេសកម្ពុជានឹងមានការបោះឆ្នោតដោយសេរី ត្រឹមត្រូវ និងយុត្តិធម៌ ហើយមិចដូចការព្យាករណ៍របស់អ្នកប្រវត្តិសាស្ដ្រ David Chandler ដែលថា សម្ដេច ហ៊ុន សែន និងមិនអនុញ្ញាតឱ្យមានការបោះឆ្នោតត្រឹមត្រូវដោយសេរី និងយុត្តិធម៌ទេ។ លោកសំអាងដូចនេះ ព្រោះរាជរដ្ឋាភិបាលពិតជាមានជំហរចង់កែទម្រង់ការបោះឆ្នោត។ លោក សំ គន្ធាមី ៖«បើសិនជាខ្ញុំពិនិត្យមើលទៅ ប្រវត្តិសាស្ត្រស្រុកខ្មែរ ក្នុងការការបោះឆ្នោត ៥ អណ្ណត្តិកន្លងមកនេះ មានភាពប្រសើរឡើងច្រើនដែរ សូម្បីរដ្ឋាភិបាលក៏មានឆន្ទះ និងការកែទម្រង់ដែរ និយាយឲ្យឃើញទៅ គ្រាន់តែថាបោះឆ្នោតអណ្ណត្តិមុនៗកែទម្រង់តិចតួច តែទើបលើកនេះមានកែទម្រង់ច្រើនស៊ីជម្រៅគ្រាន់បើ ទាំងប្រព័ន្ធច្បាប់សមាសភាព គ.ជ.ប ក៏ដោយ»។
ចំណែកលោក គល់ បញ្ញា នាយកប្រតិបត្តិនៃគណៈកម្មាធិការដើម្បីការបោះឆ្នោត ដោយសេរី និងយុត្តិធម៌នៅកម្ពុជា ហៅថា ខុមហ្វ្រែល (COMFREL) បានថ្លែងថា ប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ បង្ហាញជំហរបែបនេះ ប្រហែលជាលោកសំអាងហេតុផលថា គណបក្សដែលមានអាសនៈទាំងពីរនៅក្នុងរដ្ឋសភាបានព្រមព្រៀងគ្នាកែទម្រង់ គ.ជ.ប។
លោក គល់ បញ្ញា មើលឃើញថា គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត (គ.ជ.ប) កំពុងខិតខំប្រឹងប្រែងកែទម្រង់គួរឲ្យគត់សំគាល់ បើទោះបីជាមានការពន្យារពេលការចុះឈ្មោះបោះឆ្នោតរហូតដល់ខែកញ្ញា ឆ្នាំនេះ រួមទាំងករណីអគ្គលេខាធិការរង គ.ជ.ប លោក នី ចរិយា កំពុងជាប់ក្នុងមន្ទីឃុំឃាំង និងសមាជិកមួយរូបទៀតលោក រ៉ុង ឈុន កំពុងប្រឈមមុខជាមួយតុលាការក៏ដោយ។ លោក គល់ បញ្ញា ៖«លទ្ធិភាពដែលកើតដូច David Chandler វាអាចកើតប៉ុន្តែមិនមែនមាន័យថា វានិងកើតទេ ភាគរយក៏មិនច្រើនដែរ ភាគរយនៃសេចក្តីសង្ឃឹមមានការប្រែប្រួលបោះជំហាន់ទៅមុខវាប្រាកដជាទៅហើយ ព្រោះយើងមានពីសោធន៍តាំងពី១៩៩០មក ប្រទេសភូមាគ្នាទើបចាប់ផ្តើមគេទៅបាន ហើយយើងហេតុអ្វីទៅមិនបាន គ្រាន់តែពេលមុនចាំផ្តើមផ្លាស់ប្តូរ ប្រហែលជាយើងស្ថានភាពតឹងតែង ដែលត្រូវការសហគមអន្តរជាតិចូលរួមជួយរុញថែមទៀតវាទៅរលូតហើយ»។
ទោះបីយ៉ាងនេះក្តី សាស្ត្រាចារ្យវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយលោក សូ ចន្ថា មានប្រសាសន៍ថា ការលើកឡើងរបស់ លោក សម រង្ស៊ី មិនបានឆ្លុះបញ្ចាំងអំពីសកម្មភាពរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលក្នុងការផ្តេរអំណាច ក្នុងពេល៥អាណ្ណត្តិកន្លងទៅនោះឡើយ។ ប៉ុន្តែលោក សូ ចន្ថា ថា ប្រសិនបើប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជាមានការចូលរួមច្រើនក្នុងសកម្មភាពនយោបាយអាចជាសម្ពាធមួយ ជំរុញឲ្យមេដឹកនាំផ្ទេរអំណាចដោយរលូន។ លោក សូ ចន្ថា មានប្រសាសន៍ថា៖«ប្រសិនបើ គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត(គ.ជ.ប) នៅតែភ័យ នៅតែទទួលរងការគម្រាមគំហែងបែបនេះ យើងងាចវាយតម្លៃថាការបោះឆ្នោតមិនសេរី ត្រឹមត្រូវ យុត្តិធម៌ នោះទេ ហើយមើលជំហររបស់គណបក្សកាន់អំណាចយើងហាក់ដូចជា មិនមានសុឆន្ទះខ្ពស់ ក្នុងការសង្ឃឹមថា និងមានការដោះដូរអំណាចឲ្យសន្តិវិធី ដោយវិធីដូចប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យផ្សេងទេ»។
លោក សូ ចន្ថា ទំនងជឿថាមានការផ្ទេរអំណាចដោយរលូត គឺលោកបានពិនិត្យឃើញការផ្លាស់ប្ដូរអំណាចរដ្ឋនៅភូមា ដែលបក្សប្រឆាំងទទួលបានសន្លឹកឆ្នោតភ្លូកទឹក ភ្លូកដី ដែលនេះជាបង្ហាញថា ប្រជាជនប្រទេសភូមាមិនអាចទ្រាំទ្របានតទៅទៀត ចំពោះការបន្តគ្រប់គ្រងអំណាចរបស់ពួកយោធា ។ លោកធ្លាប់មានប្រសាសន៍ថា គណៈកម្មាការរៀបចំការបោះឆ្នោតនៅភូមា ក៏មិនល្អប្រសើរច្រើនដែរ ប៉ុន្តែនៅពេលប្រជាជន បង្ហាញឆន្ទៈខ្លាំងក្លា ធ្វើឱ្យមានស្ថានការប្រែប្រួលយ៉ាងខ្លាំង ។ លោកថា ម្យ៉ាងទៀត ភូមាគេកំណត់យុទ្ធសាស្ត្រឯកភាពជាតិ បានប្រសើរនិងរឹងមាំ។
ការធ្វើអត្ថាធិប្បាយរបស់ប្រមុខគណបក្សប្រឆាំងរូបនេះ កើតឡើងទន្ទឹមនិងសហគមន៍អន្ដរជាតិ ចាប់ផ្ដើមជួយកែទម្រង់ការបោះឆ្នោតនៅកម្ពុជាយ៉ាងសកម្ម។ ក្នុងនោះ សហភាពអឺរ៉ុបបានប្រកាសផ្ដល់ជំនួយជាង ១០ លានដុល្លារ ទៅឱ្យស្ថាប័នបោះឆ្នោត ជាមួយនិងសំភារៈកុំព្យូទ័ររាប់ពាន់គ្រឿង ស្របពេលដែលប្រទេសជប៉ុន ក៏ចូលរួមផ្ដល់ជំនួយទាំងបច្ចេកទេស និងកុំព្យូទ័រប្រមាណជាង៣ពាន់គ្រឿង ហើយសហរដ្ឋអាមេរិក និងអង្គការសហប្រជាជាតិក៏សន្យា ចូលជួយរៀបចំការបោះឆ្នោតនៅកម្ពុជាផងដែរ។
កម្ពុជានិងមានការបោះឆ្នោតសំខាន់ចំនួនពីរ នៅពេលខាងមុខនេះ គឺ ការបោះឆ្នោតក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់ ២០១៧ និងការបោះឆ្នោតសភាឆ្នាំ ២០១៨៕
