ភ្នំពេញ ៖ អ្នកវិភាគឯករាជ្យមួយចំនួនមើលឃើញថា ការប្រមូលផ្តុំគ្នារបស់អង្គការសង្គមស៊ីវិល សហគមន៍រងគ្រោះដីធ្លី និងប្រជាពលរដ្ឋមួយចំនួន ដែលស្លៀកពាក់ឈុតពណ៌ខ្មៅសម្តែងមតិ ទាមទារដោះលែងមន្ត្រីអាដហុក និងមន្ត្រី គជប ឱ្យមានសេរីភាពឡើងវិញ កាលពីម្សិលមិញ គឺមិនអាចកើតចេញជាបដិវត្តពណ៌ទៅរួចនោះទេ គឺគ្រាន់តែជាការតស៊ូមតិធម្មតាតែប៉ុណ្ណោះ ។
អ្នកវិភាគយល់ថា ប្រទេសមួយដែលអាចកើតមានបដិវត្តពណ៌បានលុះណាតែប្រទេសនោះ បានគាបសង្កត់សិទ្ធិសេរីភាពប្រជាពលរដ្ឋធ្ងន់ធ្ងរ ប្រជាពលរដ្ឋមិនអាចរួមរស់ក្នុងសង្គមអយុត្តធម៌ ។ នៅក្នុងតវ៉ា ប្រឆាំងលទ្ធបោះឆ្នោត ឆ្នាំ២០១៣ ដឹកនាំដោយ គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ មានមនុស្សចូលរួម ដើរតវ៉ាតាមផ្លូវ រាប់ម៉ឹននាក់ ហើយទីបំផុតទាមទារឱ្យសម្ដេច ហ៊ុន សែន លាលែងពីតំណែង ។
បក្សកាន់អំណាចនៅពេលនោះ បានហៅជាចលនា បដិវត្តន៍មួយរបស់ក្រុមប្រឆាំង ។ ប៉ុន្តែគេមិនបានហៅថា បដិវត្តន៍ពណ៌អ្វីច្បាស់លាស់នោះទេ ។ តែកាលពីថ្ងៃទី៩ឧសភា មនុស្សស្លៀកពាក់ ឈុតខ្មៅ បានទៅតវ៉ានៅខាងមុខពន្ធនាគារព្រៃស ដើម្បីទាមទារដោះលែងមន្ត្រីសង្គមស៊ីវិល ត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលហៅ ក្រុមនេះថាធ្វើចលនាមួយ ឆ្ពោះទៅរកបដិវត្តន៍ពណ៌ខ្មៅ នៅកម្ពុជា ។ ព្រឹត្តិការណ៍នេះ មនុស្ស ពាក់ឈុតខ្មៅ៨នាក់ ត្រូវបានចាប់ខ្លួនមកទទួលការព្រមាន ។ តើអ្វីទៅជាបដិវត្តន៍ពណ៌ ហើយបដិវត្តន៍ពណ៌កើតនៅកាលៈទេសៈណា ?
សូមនាងកញ្ញា លោក លោកស្រី ស្តាប់ អត្ថាធិប្បាយរបស់លោក កែវ សុខា ដូចតទៅ ៖
ពាក្យថា«បដិវត្ត»តើមានន័យថាដូចម្តេច ? ពាក្យ «បដិវត្ត» បើតាមវចនានុក្រមសម្តេចសង្ឃរាជ ជួន ណាត ពន្យល់ថា ជាកិរិយាស័ព្ទគឺ ប្រព្រឹត្តប្រឆាំង បង្វិលត្រលប់ ប្រែប្រួល កែប្រែ ផ្លាស់ប្តូរ របបគ្រប់គ្រងឱ្យរីកចំរើន ។ ពាក្យបដិវត្តន៍នេះដែរ បើតាមនិយមន័យបែបវិទ្យាសាស្ត្រវិញ គឺមានរូបភាពពីរបែប គឺបដិវត្តបែបហិង្សា និងបដិវត្តអហិង្សា ។ បដិវត្តន៍ដែលមានរូបភាពហិង្សាមានន័យថា គឺជាប្រើប្រាស់គ្រឿងសព្វាវុធដើម្បីដណ្តើមអំណាចមកគ្រប់គ្រង ។ ចំណែកបដិវត្តនបែបអហិង្សាវិញ គឺជាការតស៊ូមតិកម្រិតខ្ពស់ដើម្បីទម្លាក់រដ្ឋាភិបាលចេញពីអំណាច ។
រីឯពាក្យថា បដិវត្តពណ៌វិញមានន័យថា ជាចលនាមហាជនមួយដើម្បីផ្លាស់ប្តូររបបចាស់ ព្រោះដោយយល់ថា របបដែលកំពុងគ្រប់គ្រងនោះមានការគាប់សង្កត់ ការដឹកនាំផ្តាច់ការ អយុត្តិធម៌សង្គម និងអំពើពុករលួយជាដើម ។
ការធ្វើបដិវត្តន៍ពណ៌ ធ្លាប់កើតមាននៅបណ្តាប្រទេសមួយចំនួនដូចជា ប្រទេសអារ៉ាប់ ប្រទេសនុយនេស៊ី ប្រទេសស៊ីរី និងប្រទេសអេហ្សិបជាដើម ។ បដិវត្តន៍ពណ៌ទាំងនោះមានពណ៌ជាច្រើន ដូចជាបដិវត្តន៍ពណ៌ផ្កាឈូក បដិវត្តន៍ពណ៌ក្រហម បដិវត្តន៍ពណ៌លឿងជាដើម ។ ឧទាហរណ៍ ចលនានៃបដិវត្តន៍ពណ៌ផ្កាឈូកផ្តើមចេញពីការបាត់បង់ភាពយុត្តិធម៌ក្នុងសង្គម ហើយចង់បានភាពយុត្តិធម៌ស្មើគ្នាចំពោះមុខច្បាប់ដូចៗគ្នាជាដើម ។
នៅកម្ពុជា រយៈពេល១០ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ មិនមានចលនាបដិវត្តន៍ កើតឡើងដូចប្រទេស អារ៉ាប់នោះទេគឺគ្រាន់តែជាការនិយាយតៗគ្នាថាធ្វើនេះធ្វើនោះដើម្បីប្រឆាំងអយុត្តិធម៌សង្គម ។
កាលពីថ្ងៃចន្ទម្សិលមិញ មានចលនាមួយ ស្លៀកពាក់ឈុត ទាមទារដោះលែង មន្ត្រីសង្គមស៊ីវិលដែល កំពុងជាប់ឃុំករណីកញ្ញាស្រីមុំ ត្រូវបាន រដ្ឋអំណាច មូលដ្ឋានរបស់បក្សកាន់អំណាចថាជាចលនាបដិវត្តន៍ពណ៌ ហើយត្រូវបានបង្ក្រាបស្ងាត់ទៅវិញ ។
នៅថ្ងៃទី១០ខែឧសភានេះ សម្ដេច នាយករដ្ឋមន្ត្រី ក្នុងពិធីចែកសញ្ញាប័ត្រដល់និស្សិតវិទ្យាស្ថាន វ៉ាន់ដា សម្តេច ព្រលយសារព្រមានដុសក្អែលអ្នកដែលនៅពីក្រោយការផ្តួចផ្តើម ឱ្យមានការស្លៀកពាក់ឈុតខ្មៅថា នឹងមានចំណាត់ការណាមួយជាក់ជាមិនខាន ។
តើចលនាស្លៀកពាក់ឈុតខ្មៅ ទាមទារឱ្យមានការដោះលែងមន្ត្រីអង្គការអាដហុកបួននាក់ និងមន្ត្រីគជប មួយរូប ជាអណ្ដាតភ្លើងនៃបដិវត្តន៍ពណ៌ឬយ៉ាងណា? ចុះកម្ពុជាអាចមានបដិវត្តពណ៌កើតឡើងឬទេ?
អ្នកវិភាគឯករាជ្យមួយចំនួនយល់ឃើញថា សកម្មភាពប្រមូលផ្តុំគ្នាតវ៉ាដោយសន្តិវិធី ដើម្បីទាមទារឱ្យមានការដោះលែងអ្នកទាំង៥នាក់ដែលកំពុងជាប់ឃុំខ្លួន គឺមិនមានសញ្ញាណណាមួយលេចរូបរាងជាបដិវត្តន៍ពណ៌នោះទេហើយការស្លៀកពាក់ខ្មៅនេះទៀតសោត គឺគ្រាន់តែជាសញ្ញាមួយបញ្ជាក់ថា សេរីភាពរបស់ពលរដ្ឋបានធ្លាក់ចុះតែប៉ុណ្ណោះ ។ យ៉ាងណាក៏ដោយ យុវជន ម្នាក់ឈ្មោះគង់ រ៉ៃយ៉ា ដែលបង្ហោះឱ្យមានបដិវត្តន៍ ប្រឆាំងរដ្ឋាភិបាល ត្រូវចាប់ខ្លួនដោយរង់ចាំការជំនុំជម្រៈក្ដី ។
លោក សូ ចន្ថា សាស្ត្រាចារ្យវិទ្យានយោបាយ និងជាអ្នកតាមវិភាគនយោបាយលើកឡើងថា រដ្ឋាភិបាលមិនគួរបារម្ភពីការកើតមានបដិវត្តពណ៌នោះទេ តែអ្វីដែលរដ្ឋាភិបាលគួរធ្វើនៅពេលនេះ គឺត្រូវធ្វើការកែទម្រង់ប្រព័ន្ធតុលាការឱ្យមានប្រសិទ្ធិភាព កែទម្រង់យ៉ាងឱ្យយុវជនមានការងារធ្វើ នោះរដ្ឋាភិបាលនឹងមិនភ័យខ្លាចនិងស្រមោលខ្លួនឯងនោះទេ ។
ចំណែកលោក ចាន់ វិបុល អ្នកជំនាញអភិបាលកិច្ច និងប្រជាធិបតេយ្យ យល់ថាការទាមទារឱ្យមានការដោះលែងមនុស្ស ដោយគ្រាន់តែពាក់ឈុតខ្មៅដូចនេះ មិនអាចឈានដល់បដិវត្តន៍ពណ៌នោះទេ ។ លោកបន្តថា ការប្រើប្រាស់ពណ៌ដែលអាចឈានដ៏ការធ្វើបដិវត្តពណ៌បាន លុះណាតែសកម្មភាពនោះមានលក្ខណទ្រង់ទ្រាយធំមានមនុស្សចូលរួមច្រើន ដោយភ្ជាប់ទៅនឹងសារនយោបាយទម្លាក់រដ្ឋាភិបាលខុសច្បាប់ណាមួយ ។
តែបែបនេះក៏ដោយគឺរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ សម្ដេចស ខេង រាយការណ៍ទៅសម្ដេចនាយករដ្ឋមន្ត្រី ថា ការឃាត់ខ្លួនសកម្មជនសិទ្ធិមនុស្សក្នុងយុទ្ធនាការ «ថ្ងៃចន្ទពណ៌ខ្មៅ» គឺដើម្បីធ្វើការសាកសួរធ្វើកំណត់ហេតុ អប់រំ ធ្វើកិច្ចសន្យាបញ្ឈប់សកម្មភាពតវ៉ា និងរក្សាទុកជាឯកសារសម្រាប់បម្រើដល់ផ្លូវច្បាប់ទៅថ្ងៃក្រោយ ។ សម្ដេចរដ្ឋមន្ត្រីថាមិនមែនជាការខុសឆ្គងនោះទេ ដែលរដ្ឋាភិបាលចាត់វិធានការណ៍មកលើយុទ្ធនាការថ្ងៃចន្ទពណ៌ខ្មៅនេះ ប្រសិនបើយុទ្ធនាការនេះពិតជារងើកភ្លើងនៃបដិវត្តពណ៌មែននោះ ។
ទោះបីជាយ៉ាងនេះក្តី អ្នកសិក្សាពីការអភិវឌ្ឍសង្គម លោក មាស នី និយាយថា ការទប់ស្កាត់យុទ្ធនាការនេះ រដ្ឋាភិបាលមានមូលហេតុគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់ការព្រួយបារម្ភចំពោះបដិវត្តពណ៌ដែលអាចកើតមានឡើង។ ប៉ុន្តែលោក មាស នី ទទូចថារដ្ឋាភិបាលត្រូវហ៊ានប្រឈមមុខដោះស្រាយនូវរាល់បញ្ហាដែលកំពុងកើតឡើងទើបល្អប្រសើរ ជាងការប្រើកម្លាំងបាយ ។
ដើម្បី កុំឱ្យអំពើអយុត្តិធម៌កាន់តែរីកធំ ឬបង្កផ្ទុះការតវ៉ា អ្នកវិភាគផ្តល់អនុសាសន៍ថា បក្សកាន់អំណាច ត្រូវធ្វើកំណែទម្រង់ទ្រង់ទ្រាយធំមួយ ផ្តើមចេញពីការពង្រឹងអភិបាលកិច្ចល្អពិតប្រាកដមួយ ។ អភិបាលកិច្ចល្អពិតប្រាដកគឺជាការគ្រប់គ្រងសង្គមមួយដែលមានការចូលរួម មានសុខដុមភាវនីយកម្ម មានការបែងចែកអំណាចពិតប្រាដករវាង ស្ថាប័ននីតីបញ្ញាតិ្ត ស្ថាប័ននីតិប្រតិបត្តិ និងស្ថាប័នតុលាការ និងអំណាចសារព័ត៌មាន ។ រដ្ឋាភិបាលគួរតែបើកចិត្តឱ្យទូលាយ ទទួលយកការរិះគន់ពីអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល ដោយមិនត្រូវចាត់ទុកសង្គមស៊ីវិលជាសត្រូវដូចបច្ចុប្បន្ននេះទេ ។
ប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលអាចធានាបានថា សិទ្ធិរបស់ពលរដ្ឋទន់ខ្សោយត្រូវបានការពារ នោះរដ្ឋាភិបាលនឹងអាចកាត់បន្ថយការខ្លាចស្រមោលខ្លួនឯងបាន ពោលគឺខ្លាចស្រមោលបដិវត្តន៍ពណ៌ ៕
