ភ្នំពេញ ៖ ជាការល្អណាស់ បើប្រទេសមួយមានការឯកភាពជាតិ ផ្សះផ្សាជាតិ មុនការបោះឆ្នោត ដើម្បី ជាប្រយោជន៍មួយធ្វើឱ្យ ឆន្ទៈរបស់ប្រជាជន សម្ដែងចេញតាមរយៈការបោះឆ្នោត មានភាពកក់ក្ដៅ ថាពួកគាត់ពិតជាធ្វើសេចក្ដីសម្រេច ត្រឹមត្រូវទៅតាម អ្វីដែលពួកគេ ចង់បាន ។ ប៉ុន្តែបើ ការបែកបាក់សង្គម បែកបាក់ជាតិ អ្នកមានអំណាច រំលោភលើ ដែនសមត្ថកិច្ច ស្ថាប័នឯករាជ្យ រំលោភលើអ្នកទន់ខ្សោយ គឺជាព្រួយបារម្ភបំផុតប្រទេសជាតិនោះ ។ នេះជាការផ្ដល់អនុសាសន៍ថ្មីទៀតរបស់អ្នកវិភាគនយោបាយនៅកម្ពុជា ។
ក្រុមអ្នកវិភាគ ដែល វិទ្យុស្ត្រី បានសុំសម្ភាសន៍ ពួកគាត់ ទទូចថា ដើម្បីឱ្យប្រជាជន ទទួលបានសន្តិភាព ទាំងផ្លូវចិត្ត និងផ្លូវកាយ គឺអ្នកនយោបាយមាននិន្នាការខុសៗគ្នា ទាំងគណបក្សកាន់អំណាច និងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ គួរតែបង្កើតឱ្យបាននូវ រូបមន្តរឹងមាំមួយ គឺការឯកភាពជាតិ ផ្សះផ្សាជាតិ ឱ្យបានទូលំទូលាយ ទើបប្រទេសដែលធ្លាប់ ហែកហួរដោយសង្គ្រាម ជាច្រើនទសវត្សនេះទទួលបានសេចក្ដីសុខសុវត្ថិភាព ។ មានន័យថា អ្នកឈ្នះមិនសងសឹកអ្នកចាញ់ ហើយអ្នកចាញ់មិនភ័យខ្លាច ពីការចាប់ចងគំនុំគុំគួនឡើយ ។ ពួកគាត់ថា ប្រទេសភូមាបាន ដើរលើផ្លូវនេះទៅហើយ ។ សូមស្ដាប់ បទវិភាគដែលរៀបរៀង ដោយ កញ្ញា ឆេង ណាតា ដូចតទៅ ៖
មួយឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ស្ថានភាពនយោបាយនៅកម្ពុជា ត្រូវបានមើលឃើញថា ឡើងកំដៅគួរឱ្យព្រួយបារម្ភ ។ ដើមចមធ្វើឱ្យមានការបែកបាក់ជាតិដោយសារតែអ្នកនយោបាយ មានមហច្ឆិតា ចង់ផ្ដួលគូប្រកួត ដោយមិនអនុលោមទៅតាម គោលការណ៍ប្រជាធិបតេយ្យពិតៗដែលបណ្ដាលឱ្យ អ្នករិះគន់យ៉ាងតិច ជាង២០នាក់ ត្រូវបានចាប់ខ្លួន ក្រោមហេតុផលមួយ ដែលបក្សកាន់អំណាច អះអាងថា ជាការពង្រឹងនិតិរដ្ឋ ។
កំដៅនយោបាយ ឡើងខ្លាំងប៉ុន្មានថ្ងៃនេះ គឺជាសញ្ញាមួយ ដែលអ្នកវិភាគថា «គួរឱ្យព្រួយបារម្ភអំពីអនាគតប្រទេសជាតិ» ហើយជាពិសេស ពួកគេបារម្ភពីការបែកបាក់ជាតិកាន់តែខ្លាំង នៅពេលប្រទេសកម្ពុជារៀបចំការបោះឆ្នោត នៅឃុំសង្កាត់នៅឆ្នាំ ២០១៧ និងបោះឆ្នោតសភាឆ្នាំ២០១៨ ។
អ្នកវិភាគព្រមានថា នឹងមានការបែកបាក់ជាតិធ្ងន់ធ្ងរ នៅក្នុងការបោះឆ្នោត ឆ្នាំ២០១៨ ប្រសិនបើ អ្នកនយោបាយមានឥទ្ធិពលមិនបង្កើតរូបមន្តមួយ សំដៅផ្សះផ្សាជាតិឱ្យមានប្រសិទ្ធភាព ។ ពួកគាត់ទទូចឱ្យ អ្នកនយោបាយកម្ពុជាយកគំរូតាម ប្រទេសភូមាដែល គេមានការឯកភាពជាតិ មុនការបោះឆ្នោត ។
លោក សូ ចន្ថា សាស្ត្រាចារ្យវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ ពិនិត្យឃើញថា ស្ថានភាពនយោបាយ អាក្រក់ដូចពេលនេះ អាចនាំប្រទេសកម្ពុជា ទៅរកការបែកបាក់ជាតិ កាន់តែធ្ងន់ជាពិសេស នៅក្នុងរដូវឃោសនា រកសំឡេងឆ្នោតនៅឆ្នាំ ២០១៨ ។ លោកពន្យល់ថា ប្រទេសភូមា ដែលបានដឹកនាំដោយពួក យោធា បានធ្វើឱ្យជាតិសាសន៍មួយនេះ បែកបាក់ការឯកភាពជាតិទាំងស្រុក ប្រទេសជាតិបាក់មុខមាត់លើឆាកអន្តរជាតិ ហើយមិនតែប៉ុណ្ណោះ លោកខាងលិច ឬពួកសេរីបានហំព័ន្ធសេដ្ឋកិច្ចប្រទេស ធ្វើឱ្យប្រជាជនក្រីក្រលំបាកវេទនា ។ លោកថាទីបំផុតពួកយោធា ទទួលយកយន្តការឯកភាពជាតិមួយជាមួយ ក្រុមប្រឆាំង ដឹកនាំដោយ លោកស្រី អ៊ុងសាន ស៊ូជី ធ្វើឱ្យប្រទេសមួយនេះ បានឆ្លងកាត់ការបោះឆ្នោត កាលពីខែវិច្ឆិកាដែលគ្មានហិង្សា គ្មានគំនុំគុំគួនគ្នាឡើយ ។
ប្រទេសភូមា បានផ្ទេរអំណាចដោយសន្តិវិធីកាលពីថ្ងៃទី១មេសា ដែលគេហៅជាព្រឹត្តិការណ៍ ប្រវត្តិសាស្ត្រគឺកើតមានម្ដងគត់រយៈពេលជាង៥ទសវត្ស ។ ក្នុងពិធីនេះ ប្រធានាធិបតីថេន សេន មកពីបក្សចាញ់ឆ្នោតបានបង្ហាញក្ដីញញឹម ដោយទទូចឱ្យគណបក្សឈ្នះឆ្នោត របស់លោកស្រី អ៊ុងសាន ស៊ូជី បន្តរក្សាការឯកភាពជាតិថែមទៀត ។
ប៉ុន្តែ នៅពេលមានការផ្ទេរអំណាច ដោយរលូននេះ ប្រទេសអតីតយោធានិយមមួយនេះ បាន ឯកភាពគ្នាអនុម័តច្បាប់ពិសេសមួយ ដែលគេហៅថា «ច្បាប់ការពារបុព្វសិទ្ធអតីតមេដឹកនាំ » ។ បើតាមស្មារតីរបស់ច្បាប់នេះ គឺមេដឹកនាំចាញ់ឆ្នោត នឹងមិនអាចនាំទៅកាត់ទោស ចោទប្រកាន់ដោយសារការដឹកនាំរបស់ខ្លួនកាលពីអតីតកាលនោះឡើយ ។ តាមរយៈច្បាប់នេះ បានធ្វើឱ្យភូមា មានមេដឹកនាំថ្មីកើតចេញពីឆន្ទៈរបស់ប្រជាជាជន គឺ លោកស្រីមេបក្សប្រឆាំង អ៊ុនសាន ស៊ូជី ។
លោក មាស នី អ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវ ពីការអភិវឌ្ឍន៍សង្គម ទទូចឱ្យអ្នកនយោបាយ ខ្មែរពិនិត្យ មើលយន្តការដោះស្រាយវិបត្តិនយោបាយ ដែលប្រទេសភូមាអាចដោះស្រាយបាន ។លោកព្រមានថាបើ គ្មានយន្តការឯកភាពជាតិទេគឺកម្ពុជា នឹងជួបហិង្សានយោបាយ ។
ការបោះឆ្នោត នៅប្រទេសភូមាកាលពីថ្ងៃទី៨វិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៥ ធ្វើឱ្យមានការសាទរ ជាខ្លាំងពីសំណាក់សហគមន៍អន្តរជាតិ ព្រោះការឃោសនា រកសំឡេងឆ្នោត និង ថ្ងៃបោះឆ្នោត មិនមាន ហិង្សាកើតឡើងធ្ងន់ធ្ងរ ហើយការបោះឆ្នោតត្រូវបាន មើលឃើញថាប្រព្រឹត្តទៅ ដោយ ភាពត្រឹមត្រូវ តម្លាភាព និងសេរី ។ ចំណែករូបមន្ត នៃផ្ទេរអំណាចនៅភូមា ដោយសន្តិវិធីក៏បានធ្វើឱ្យ សហគមន៍អន្តរជាតិគាំទ្រដែរ ។ ចំណែកកម្ពុជា ក៍ចេញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍ សាទរលទ្ធផលបោះឆ្នោតនៅភូមាដែរ បើទោះជាប្រទេសនេះ ទទួលរងការរិះគន់ថា មិនមានភាពសុក្រឹត ត្រឹមត្រូវ នៅក្នុងការរៀបចំការបោះឆ្នោតក៏ដោយនោះ ។
លោក ចាន់ វិបុល បណ្ឌិតវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ ពិនិត្យឃើញថាប្រទេសភូមា កាលពីស្ថិត នៅក្នុងការគ្រប់គ្រងរបស់ពួកយោធា គឺប្រទេសនេះ រងការបែកបាក់ការឯកភាព ជាខ្លាំង សឹងតែកែមិនរួច ។ តែលោកថាពេលនេះ ភូមា ផ្លាស់ប្ដូរ មុខមាត់ថ្មីហើយ ។ ចំណែកកម្ពុជា មិនអាក្រក់ដូចភូមាអតីតកាលនោះទេ គឺកម្ពុជានឹងធ្វើបានការឯកភាពជាតិមួយ នៅមុនការបោះឆ្នោត ។
ប្រទេសកម្ពុជា ធ្លាប់មានប្រវត្តិបែកបាក់ជាតិ ជាច្រើនជំនាន់មកហើយ ចាប់តាំងពីរដ្ឋប្រហារទម្លាក់សម្ដេចឪនរោត្តមសីហនុ នៅឆ្នាំ១៩៧០ ។ ប្រទេសនេះ មានឯកភាពជាតិ នៅឆ្នាំ ១៩៩១ ក្រោមព្រះរាជកិច្ច នៃព្រះនរោត្តមសីហនុ ហើយក្រោយមានការបោះឆ្នោតជាលើកដំបូងនៅឆ្នាំ ១៩៩៣ ក្រោមការរៀបចំដោយ អង្គការសហប្រជាជាតិ ប៉ុន្តែជាអកុសល គណបក្សកាន់អំណាចសព្វថៃ្ង មិនបានទទួលស្គាល់ ការចាញ់ឆ្នោត នៅគ្រានោះទេ ។
គណបក្សនេះចាប់យកអាវុធជាយុទ្ធសាស្ត្រដើម្បី បន្តកាន់អំណាច ក្រោមហេតុផលមួយថាការបោះឆ្នោតនៅគ្រានោះ មិនត្រឹមត្រូវ និង យុត្តិធម៌ ហើយទីបំផុត ព្រះនរោត្តម សីហនុ ក៍សម្រេច ធ្វើការបង្រួបបង្រួមជាតិ ដោយឯកភាពមិនឱ្យមានអ្នកឈ្នះ ។ គណបក្សឈ្នះឆ្នោត គឺហ្វ៊ុនស៊ីនប៉ិច ដឹកនាំដោយសម្ដេចក្រុមព្រះនរោត្តមរណឬទ្ធិ យល់ព្រមប្រគល់អំណាច បែងចែកស្ថាប័នរដ្ឋមួយចំនួនទៅឱ្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ក្រោមរូបភាព នៃរដ្ឋាភិបាលចម្រុះ ដោយសម្ដេចក្រុមព្រះ ជានាយករដ្ឋមន្ត្រីទី១ និង សម្ដេច ហ៊ុន សែន ជានាយករដ្ឋមន្ត្រីទី២ គេហៅថា សហនាយករដ្ឋមន្ត្រី ។ រូបមន្តបែបនេះ កម្រឃើញ ប្រទេសផ្សេងទៀត ធ្លាប់បង្កើតនោះទេ ។ តែទីបំផុតសម្ដេចក្រុមព្រះត្រូវបាន កំចាត់ចេញពីរដ្ឋាភិបាល ក្រោមព្រឹត្តិការណ៍ ផ្ទះអាវុធថ្ងៃ ៥ -៦ កក្កដា ឆ្នាំ ១៩៩៧ ។
ទោះជាបែបនេះក្ដី ការបោះឆ្នោត នៅឆ្នាំ២០១៨ ដែលអ្នកវិភាគថាជាអាយុជីវិត របស់បក្សកាន់អំណាច និងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ អាចនឹងមិនមានព្រឹត្តិការណ៍ ដូចឆ្នាំ១៩៩៣ទេ ព្រោះច្បាប់បោះឆ្នោតថ្មី មិនអនុញ្ញាតមានហេតុការដូចនេះកើតឡើយ ។ ច្បាប់ឆ្នោតថ្មី កំណត់ឱ្យ បក្សចាញ់ឆ្នោតត្រូវត្រូវទទួលស្គាល់លទ្ធផលបោះឆ្នោត ហើយមិនដូច្នេះ គឺត្រូវរឹបអូសអាសនៈសភារបស់បក្សនោះ ។
លោក សុខឥសាន្ត អ្នកនាំពាក្យបក្សកាន់អំណាចសាទរ ចំពោះច្បាប់បោះឆ្នោតថ្មីនេះ ដោយសង្ឃឹមថានឹងមិនមានអ្វីកើតឡើងទេ ។ តែនៅពេលសួរថាតើ មានគំនិតចង់ ផ្សះផ្សាជាតិជាមួយបក្សប្រឆាំង ដើម្បីបង្កើតរូបមន្តមួយដូចប្រទេសភូមាដែរឬទេ លោកសុខឥសាន្ត មានប្រសាសន៍ថា គ្មានអ្វីដែលត្រូវនិយាយពីការផ្សះផ្សាជាតិ ព្រោះពុំមានការបែកបាក់ជាតិនៅពេលនេះទេ ។ លោកថាអ្វីដែល បក្សប្រឆាំងថាបែកបាក់ជាតិ គឺជាលេសនយោបាយរបស់បក្សនេះតែប៉ុណ្ណោះ ។
ទោះជាបែបនេះក្ដី គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ បានថ្វាយលិខិតសុំអន្តរាគមន៍ ពីព្រះមហាក្សត្រដោយទទូចឱ្យព្រះអង្គជួយ បន្ថយកំដៅនយោបាយដែលគេហៅថា ការឡើងកំដៅនយោបាយ ដ៍គួរឱ្យព្រួយបារម្ភ ។ គណបក្សប្រឆាំងធំនេះ ដាក់ការព្រួយបារម្ភអំពី ការ បោះឆ្នោត ឆ្នាំ២០១៧ និង២០១៨ ថានឹងមានហិង្សា ប្រសិនបើពុំមានការឯកភាពជាតិ ហើយធ្វើឱ្យ លទ្ធផលបោះឆ្នោត អាចត្រូវច្រានចោលដោយគណបក្សណាមួយ ។
ចំណែក ក្រុមអ្នកវិភាគ មានទស្សនៈប្រហាក់ប្រហែលគ្នាថា រូបមន្តឯកភាពជាតិ ដូចប្រទេសភូមា គឺជាស្ដង់ដាមួយល្អសម្រាប់ ការផ្ទេរអំណាច ក្នុងបណ្ដាប្រទេសក្នុងតំបន់ ហើយជាការបញ្ជៀសបាននូវ ហិង្សា ការគុំគួន និងការសងសឹកខាងនយោបាយ ៕
