ភ្នំពេញ ៖ សហភាពអឺរ៉ុប និងអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល មើលឃើញថា ជនជាតិដើមភាគតិចនៅតែជួបបញ្ហាក្នុងការចុះបញ្ជីដីធ្លី បើទោះជារាជរដ្ឋាភិបាលបានខិតខំដោះស្រាយបញ្ហាដីធ្លី ក្រុមជនជាតិដើមភាគតិចនេះយ៉ាងណាក៏ដោយ។ អង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល យល់ឃើញថា រដ្ឋាភិបាល និងដៃគូពាក់ព័ន្ធ គួរតែចុះពង្រឹងសមត្ថភាពជនជាតិដើម និងធ្វើយ៉ាងណាឲ្យពួកគាត់មានសិទ្ធិពេញលេញក្នុងការប្រមូលយកអនុផលព្រៃឈើ។
លោក លៀ ស៊ីណា រាយការណ៍ ៖
ជារៀងរាល់ឆ្នាំនៅថ្ងៃទី០៩ ខែសីហា ពិភពលោកបានប្រារព្ធ “ទិវាអន្ដរជាតិជនជាតិដើមភាគពិភពលោក” ។ ការរំលឹកទិវានេះ ដើម្បីទាក់ទាញចំណាប់អារម្មណ៍ប្រជាជន ឲ្យងាកមកចាប់អារម្មណ៍លើស្ថានភាពជនជាតិដើមភាគតិច ទាក់ទិននឹងបញ្ហាដែលពួកគាត់កំពុងប្រឈម និង ការលំបាកក្នុងការរក្សាអត្ដសញ្ញាណរបស់ពួកគាត់។ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៩៤ មកដល់ឆ្នាំ២០១៨នេះ ពិភពលោកបានប្រារព្ធឡើង ២៤លើកមកហើយ។ ដោយឡែកសម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជា នៅឆ្នាំ២០១៨នេះ ទិវាអន្ដរជាតិជនជាតិដើមភាគតិចពិភពលោក នឹងត្រូវបារព្ធឡើង លើកទី១៤។
រហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ ជនជាតិដើមភាគតិចនៅកម្ពុជាមានរហូតដល់ ២៤ក្រុម រស់នៅក្នុងខេត្ដចំនួន១៥ ហើយប្រើភាសាផ្សេងៗគ្នា ដោយគ្មានគំនូសអក្សរនោះទេ។ ឯកអគ្គរដ្ឋទូតសហភាពអឺរ៉ុបប្រចាំនៅកម្ពុជា មានប្រសាសន៍ថា រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បានធ្វើការងារជាច្រើន ក្នុងការជួយផ្ដល់ភាពងាយស្រួលដល់ជនជាតិដើមភាគតិច។ តែយ៉ាងណា លោកថា ជនជាតិដើមភាគតិចនៅកម្ពុជា នៅតែជួបប្រទះបញ្ហាមួយចំនួន ដែលប៉ះពាល់ដល់ការរក្សាអត្ដសញ្ញាណ វប្បធម៌ និងប្រពៃណីរបស់ពួកគាត់។
លោកឯកអគ្គរដ្ឋទូតសហភាពអឺរ៉ុបប្រចាំនៅកម្ពុជា ច្សច អេដហ្គា មានប្រសាសន៍ក្នុងកម្មវិធី “សហភាពអឺរ៉ុបក្នុងកិច្ចអភិវឌ្ឍន៍” របស់វិទ្យុស្ដ្រី កាលពីថ្ងៃទី០៨ ខែសីហា ថា ជនជាតិដើមភាគតិចបានទទួលរង ពីការជះឥទ្ធិពលកំណើនដ៏លឿន នៃសេដ្ឋកិច្ច និងការកកើតឡើងតំបន់កសិកម្មថ្មីៗ។ លោកបន្តថាសន្ទុះនៃការអភិវឌ្ឍដ៏លឿននេះ គឺជាជោគជ័យរបស់កម្ពុជាមួយផ្នែកដែរ ក៏ប៉ុន្ដែបានបង្កឲ្យមានបញ្ហាប្រឈមដល់ការរស់នៅតាមបែបបទបុរាណ និងប្រពៃណីរបស់ជនជាតិដើមភាគតិច ៖«ជាពិសេសគឺទំនាក់ទំនង រវាងប្រជាជន ជនជាតិដើមភាគតិចជាមួយនិងដែនដី ក៏ដូចជាធម្មជាតិដែលគាត់រស់នៅ គឺថា រងនៅសម្ពាធកាន់តែច្រើន បណ្ដាលមកពីការអភិវឌ្ឍផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចដ៏លឿនរបស់កម្ពុជា»។
ឯកអគ្គរដ្ឋទូតសហភាពអឺរ៉ុប បន្ថែមទៀតថា មានសមិទ្ធផលជាច្រើនដែលរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានធ្វើក្នុងការឆ្លើយតបនឹងបញ្ហាដែលជនជាតិដើមភាគតិចបានជួបប្រទះ។ តែយ៉ាងណាលោកសង្កត់ធ្ងន់ថា បន្ថែមលើសមិទ្ធផលដ៏ច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់ ដែលរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានធ្វើ គឺរដ្ឋាភិបាលគួរធ្វើបន្ថែមទៀតទាក់ទងនឹងការចុះបញ្ជីដីធ្លីសម្រាប់ជនជាតិដើមភាគិត ៖«ជាពិសេសគឺ ធ្វើយ៉ាងណារកវិធីដើម្បីធ្វើឲ្យដំណើរការនៃការចុះបញ្ជីដីធ្លីមានភាពងាយ ដែលគាត់អាចធ្វើបានដោយងាយស្រួល»។
អ្វីដែលជាការមើលឃើញរបស់ ឯកអគ្គរដ្ឋសហភាពអឺរ៉ុបដូចនេះ សម្រាប់លោក តឹក វណ្ណារ៉ា នាយកប្រតិបត្ដិ នៃវេទិកាអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលស្ដីពីកម្ពុជា Ngo Forum យល់ស្របដែរ។ លោកមានប្រសាសន៍ថា ជារឿងគួរឲ្យរីករាយដែលកម្ពុជា បានខិតខំរហូតដល់មានកំណើនសេដ្ឋកិច្ចជាតិ គួរឲ្យកត់សម្គាល់។ តែពេលជាមួយគ្នានេះ ក៏បានជះឥទ្ធិពលដល់ការរស់នៅ និងរកទទួលទានរបស់ជនជាតិដើមភាគតិចផងដែរ។ លោកថា ស្បៀងអាហាររបស់ជនជាតិដើមភាគតិច ដែលពឹងផ្អែកទាំងស្រុងលើអនុផលព្រៃឈើ បានជួបបញ្ហា ដោយសារតែការសឹករិចរិល នៃ ធនធានធម្មជាតិ។
លោក តឹក វណ្ណារ៉ា យល់ឃើញថា ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហា ស្បៀងអាហាររបស់ជនជាតិដើមភាគតិចនេះ រដ្ឋាភិបាលគួរឲ្យមានការចុះបញ្ជីដីជនជាតិដើមភាគតិច ផ្ដល់សិទ្ធិ ផ្ដល់អំណាច ផ្ដល់ផលប្រយោជន៍ស្របច្បាប់ដែលពួកគាត់ពឹងផ្អែកលើធនធានធម្មជាតិ។ ជាងនេះរាជរដ្ឋាភិបាលគួរតែទទួលស្គាល់បន្ថែមទៀតនូវសហគមន៍នេសាទ សហគមន៍ព្រៃឈើ និងតំបន់ការពារ របស់ជនជាតិដើមភាគតិច ក៏ដូចជាផ្ដល់ជាបច្ចេកទេស និងផ្លូវច្បាប់ ដល់ពួកគាត់ ដើម្បីធ្វើយ៉ាងណាឲ្យពួកគាត់ងាយស្រួលគ្រប់គ្រងសហគមន៍ និងការប្រមូលអនុផល។
នាយកប្រតិបត្ដិ នៃវេទិកាអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលស្ដីពីកម្ពុជា បញ្ជាក់បន្ថែមថា សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចមាននៅកម្ពុជាចំនួន ៥០១ ហើយមានតែសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចជាង ១០០តែប៉ុណ្ណោះ ដែលបានចុះបញ្ជីទទួលស្គាល់ស្របច្បាប់ ៖«រហូតមកដល់ពេលនេះយើងទើបចុះបាននៅក្នុងចំនួនតិចនៅឡើយ អញ្ចឹងយើងចង់ឃើញទាក់ទងនឹងសុចនាករ ក្នុងការចុះបញ្ជីដីជនជាតិដើមភាគតិចមានកើនឡើង ឲ្យស្របទៅនិងទិដ្ឋភាពនៃការអភិរក្ស និងអភិវឌ្ឍន៍នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ក្នុងការគាំទ្រទៅដល់ការគ្រប់គ្រង ក៏ដូចជាការប្រើប្រាស់ ទ្រព្យសម្បត្ដិរួមរបស់បងប្អូនជនជាតិដើមភាគតិចយើង»។
យ៉ាងណាលោក តឹក វណ្ណរ៉ា សំណូមពរផងដែរដល់ជនជាតិភាគតិចទាំងអស់ គួរតែព្យាយាមសិក្សាស្រាវជ្រាវពីអត្ដសញ្ញាណ សង្គមវប្បធម៌ ប្រពៃណី របស់ខ្លួន ដោយសរសេរចងក្រងទុកជាឯកសារ និងធ្វើការផ្សព្វផ្សាយដល់សាធារណជនឲ្យមានការយល់ដឹង។ លើសពីនេះលោកសង្កត់ធ្ងន់ថា កាលណាបើមានការអភិវឌ្ឍក្នុងតំបន់នោះ ជនជាតិដើមភាគតិចមានឯកសារដើម្បីជជែកជាមួយអ្នកពាក់ព័ន្ធ ក្នុងការធានាថា ការអភិវឌ្ឍក្នុងតំបន់របស់ពួកគាត់ នឹងផ្ដល់អត្ថប្រយោជន៍ដល់ពួកគាត់យ៉ាងពិតប្រាកដ ដែលមិនប៉ះពាល់ដល់សង្គមវប្បធម៌ និងការរស់នៅរបស់ជនជាតិដើមភាគតិចដែលកំពុងរស់នៅក្នុងតំបន់នោះ។
យ៉ាងនេះក្ដី វិទ្យុស្ត្រីមិនទាន់បានសុំការយល់ឃើញពី អ្នកជំនាញរបស់រដ្ឋាភិបាល ទាក់ទិននឹងការលើកឡើងរបស់ អ្នកការទូតសហភាពអឺរ៉ុប និង លោក តឹក វណ្ណារ៉ា នៅឡើយទេ។
តែបើយោងតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញ មាត្រា ៣១ កឋាខណ្ឌទី២ បានចែងថា ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ មានភាពស្មើគ្នាចំពោះមុខច្បាប់ ។ មាន សិទ្ធិសេរីភាព និងករណីកិច្ចដូចគ្នាទាំងអស់ ដោយឥតប្រកាន់ពូជសាសន៍ ព័ណសម្បុរ ភេទ ភាសា ជំនឿ សាសនា និន្នាការនយោបាយ ដើមកំណើតជាតិ ឋានៈសង្គម ធនធាន ឬ ស្ថានភាពឯទៀតឡើយ៕