ភ្នំពេញ ៖ អង្គការអភិរក្សសត្វព្រៃ WCS បានឲ្យដឹងថា សត្វទោចថ្ពាល់លឿងជាង ១០០០ក្បាល កំពុងមានវត្ដមាននៅដែនជម្រកសត្វព្រៃកែវសីមា ខេត្ដមណ្ឌលគិរី។ ចំនួននេះ គឺប្រហាក់ប្រហែលទៅនិងឆ្នាំមុន។ ក្រុមអ្នកភិរក្សរំពឹងថា ចំនួនរបស់ពួកគេ នឹងកើនឡើងទៀតទៅថ្ងៃខាងមុខ បើប្រជាសហគមន៍ចូលរួមអភិរក្ស ទប់ស្កាត់ការបរបាញ់ដោយខុសច្បាប់។
លោក លៀ ស៊ីណា រាយការណ៍ ៖
សត្វទោសថ្ពាល់លឿង គឺជាប្រភេទសត្វរងគ្រោះជិតផុតពូជ នៅលើសាកលលោក ដែលស្ថិតនៅក្នុងបញ្ជីក្រហមរបស់អង្គការ IUCN។ វត្ដមានរបស់ទោសថ្ពាល់លឿង ត្រូវបានគេប្រទះឃើញ រស់នៅតែប៉ែកខាងកើតទន្លេមេគង្គ និងប៉ែភាគ ឦសាន្ដ នៃប្រទេសកម្ពុជា ប្រទេសវៀតណាមខាងត្បូង និងប្រទេសឡាវ តែប៉ុណ្ណោះ។ ចំនួនរបស់ទោចថ្ពាល់លឿង ត្រូវបានគេរកឃើញថា រយៈពេលចុងក្រោយនេះ ចំនួនរបស់ពួកគេមិនថយចុះ ហើយក៏មិនមានកើនឡើងដែរ។
លោក សូត្រ វ៉ាន់ឌឿន ប្រធានក្រុមស្រាវជ្រាវសត្វព្រៃ ប្រចាំដែនជម្រកសត្វព្រៃកែវសីមា របស់អង្គការ សមាគមអភិរក្សសសត្វព្រៃ WCS បានប្រាប់វិទ្យុស្ដ្រី ថា នេះជាដំណឹងល្អមួយ ក្រោយពីមានការតាមដាន រកឃើញថា វត្ដមានសត្វទោចថ្ពាល់លឿង ដែលជាសត្វរងគ្រោះជិតផុតពូជលើសាកលលោក មានវត្ដមាននៅដែនជម្រកសត្វព្រៃកែវសីមា ប្រមាណ ១២០៩ក្បាល។
លោកគិតថា បើសិនជាអាចរក្សាវត្ដមាន របស់ទោចថ្ពាល់លឿងបាន វត្ដមានសត្វព្រៃកម្រដទៃៗទៀត ក៏អាចរក្សាបានដូចគ្នា ៖«ជាផលល្អមួយដែរ បើទោះបីជាវាមិនមានការកើនឡើងខ្លាំងក៏ដោយ បើសិនជាយើងអភិរក្សវាបានគឺជាផលល្អ ក៏ដូចជាអភិរក្សសត្វផ្សេងៗទៀតដែរ។ ពីព្រោះវាមានការផ្សាភ្ជាប់គ្នា ការរស់នៅជាមួយគ្នា ប្រភេទក្រុមពានរ វាមិនមែនមានតែទោចមួយទេ ក្នុងហ្នឹងមានពពួកស្វាផ្សេងៗទៀត។ អញ្ចឹងបើយើងអភិរក្សសត្វទោចហ្នឹងបាន ក៏ដូចជាអភិរក្សសត្វផ្សេងៗទៀតដែរ»។
សត្វទោសថ្ពាល់លឿង ជាសត្វស៊ីស្លឹកឈើ ត្រួយរុក្ខជាតិខ្ចីៗ ផ្លែឈើ និងពពួកសត្វល្អិតជាអាហារ។ ពួកគេតែងតែបញ្ចេញសំឡេង ឆ្លើយឆ្លងគ្នានាពេលព្រឹកព្រលឹម ចន្លោះម៉ោង ៥ ទៅម៉ោង ៦ព្រឹក។ លោក សូត្រ វ៉ាន់ឌឿន បន្ដថា ប្រសិនបើលោកអ្នកចង់ឃើញសត្វទោសថ្ពាល់លឿង និងស្ដាប់សំឡេងរបស់ពួកគេ គឺអាចទៅស្ដាប់បាននៅជុំរុំ Jahoo Gibbon ស្ថិតនៅសហគមន៍អេកូទេសចរណ៍ធម្មជាតិអណ្ដូងក្រឡឹង ស្ថិតក្នុងភូមិអណ្ដូងក្រឡឹង ឃុំសែនមនោរម្យ ស្រុកអូររាំង ខេត្ដមណ្ឌលគិរី។
ដែនជម្រកសត្វព្រៃកែវសីមា គឺជាទីជម្រកដ៏សំខាន់សម្រាប់សត្វព្រៃដ៏កម្រជាច្រើនប្រភេទ កំពុងរស់នៅ ពំនាក់អាស្រ័យនៅទីនោះ។ សត្វទោចថ្ពាល់លឿង សត្វឈ្មោល មានរោមពណ៌ខ្មៅ ហើយថ្ពាល់ទាំងសងខាងមានពណ៌លឿង ចំណែកសត្វញី មានរោមពណ៌លឿង ស្លាទុំ។ ពួកគេមានដៃ-ជើងវែងៗ ហើយគ្មានកន្ទុយនោះទេ លើសពីនេះ ជារឿងកម្របំផុតដែលសត្វទោចក្រុមនេះ ចុះមកលើដី។ សត្វទោចថ្ពាល់លឿង ជាទម្លាប់តែងតែរស់នៅជាក្រុម ចាប់ពី ២ក្បាល ទៅដល់ ៥ក្បាល។
លោក សូត្រ វ៉ាន់ឌឿន ប្រាប់ឲ្យដឹងថា មេទោច ត្រូវចំណាយពេលពពោះរយៈពេល ២១០ថ្ងៃ។ ក្រោយពីកើតកូនហើយ យ៉ាងហោចណាស់ ២ ឬក៏ ៣ឆ្នាំដែរ ទើបមេទោចថ្ពាល់លឿងមានកូនម្ដងទៀត។ ប្រធានក្រុមស្រាវជ្រាវសត្វព្រៃ ប្រចាំដែនជម្រកសត្វព្រៃកែវសីមា របស់អង្គការ WCS សង្កេតឃើញថា ប្រជាពលរដ្ឋដែលជាម្ចាស់ស្រុក រស់នៅក្នុងតំបន់អភិរក្សនេះយូរមកហើយ ពួកគាត់បានយល់ដឹងច្រើន ពីសារប្រយោជន៍សត្វព្រៃ ហើយពួកគាត់បានចូលរួមយ៉ាងសកម្ម ក្នុងអភិរក្សសត្វព្រៃ។ ក៏ប៉ុន្ដែនៅមានបញ្ហា សម្រាប់អ្នកចំណូលស្រុក ដែលផ្លាស់ទីទៅរស់នៅតំបន់នោះថ្មីៗ ពួកគាត់បាននាំគ្នារុករានដីព្រៃ និងកាប់ដើមឈើ ដែលជាហេតុ បង្កឲ្យប៉ះពាល់ដល់ទីជម្រករបស់សត្វព្រៃ ពិសេសគឺទោចថ្ពាល់លឿង ៖«កត្ដាគំរាមកំហែងទៅលើសត្វទោចរាល់ថ្ងៃហ្នឹង គឺការកាប់ឈើហ្នឹងហ្មង ហើយនិងការរុករានដីព្រៃ។ ដូចថា ប្រជាពលរដ្ឋដែលគាត់មកពីចំណូលស្រុក មកពីស្រុកខាងក្រៅគាត់រុករានធ្វើដីកសិកម្ម ដល់អញ្ចឹងវាប៉ះពាល់ខ្លាំងជាងគេគឺទីជម្រកវាហ្នឹង»។
ប្រធានក្រុមស្រាវជ្រាវសត្វព្រៃ ប្រចាំដែនជម្រកសត្វព្រៃកែវសីមា របស់អង្គការ WCS អំពាវនាវសុំឲ្យមានការចូលរួមទាំងអស់ មិនថា អាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធ ឬក៏ប្រជាពលរដ្ឋនោះទេ។ លោកថា មានតែការចូលរួមទាំងអស់គ្នា ដើម្បីថែរក្សាសត្វព្រៃទេ ទើបអាចធ្វើវត្ដមានសត្វព្រៃដ៏កម្រនៅកម្ពុជា មិនបាត់បង់។ ជាងនេះលោកសំណូម ឲ្យអាជ្ញាធរ មានសមត្ថកិច្ច អនុវត្ដច្បាប់ឲ្យបានតឹងរ៉ឹងបំផុតទៅលើជនល្មើស។
សត្វព្រៃដ៏កម្រនៅកម្ពុជាជិត ១០០ប្រភេទ ដែលរាប់ទាំង សត្វទោចថ្ពាល់លឿងនេះផង បាននឹងកំពុង ទទួលរងការគំរាមកំហែង ព្រោះតែការលួចបរបាញ់ ដើម្បីយកទៅបម្រើឲ្យសេចក្ដីត្រូវការផលិតជាឱសថបុរាណ ដែលពលរដ្ឋមួយចំនួននៅតែជឿ។ មន្ដ្រីអភិរក្សសត្វព្រៃ បានអះអាងដូចៗគ្នាថា នៅក្នុងខ្លួនសត្វព្រៃ គឺពោរពេញទៅដោយជំងឺ ដែលមិនអាចយកមកប្រើដើម្បីព្យាបាលជំងឺ ជំនួសឱសថវិជ្ជសាស្ដ្របាននោះទេ។
លោក សូត្រ វ៉ាន់ឌឿន សំណូមពរសុំឲ្យមានការចូលរួមថែរក្សាសត្វព្រៃគ្រប់ប្រភេទទាំងអស់គ្នា ដោយត្រូវបញ្ឈប់ការបរិភោគសាច់។ លោកថា កាលណាបើគ្មានតម្រូវការទីផ្សារនោះទេ នោះក៏គ្មានអ្នកលួចបរបាញ់សត្វព្រៃទៀតដែរ។
សត្វទោចថ្ពាល់លឿង បានទទួលរងគ្រោះថ្នាក់ ព្រោះតែការបរបាញ់ ការដាក់ទន្ទាក់ ការបាត់បង់ទីជម្រក និងការធ្វើពាណិជ្ជកម្ម៕
